Kitap özeti nasıl yazılır?

Kitapları okuduktan sonra onların özetini çıkarman fazlasıyla değerlidir. Değerli olmasının sebebi kendini geliştirmek için önemli olmasıdır. Amacın ne olursa olsun başarılı kitap özetleri yazmak istiyorsan buradaki tavsiyelerimi dikkate almanı öneririm.

Kitap özetlerini aslında çok fazla büyütmenin doğru olduğunu düşünmüyorum. Buna rağmen tekniğine uygun özetler çıkarmak anlatılanları hatırlamak konusunda sana sayısız katkı sağlayabilir. Bunu başarmak istiyorsan kitap özetinde doğru adımları takip etmelisin.

Kitap özeti çıkarmada değerlendirme aşaması

Kitap özeti çıkartmada ilk adım değerlendirme aşamasıdır. Bu aşamada elindeki kitaba kısa bir göz atarsın, daha sonra onu dikkatlice okursun ve son olarak kendine bir özet taslağı hazırlarsın. Tüm bunları yaparken belirli kriterlere uygun davranmak işini fazlasıyla kolaylaştırır.

Pek çok kişi doğrudan okuduğu kitabı hemen özetlemek ile uğraşır. Maalesef bu yaklaşım hatalıdır çünkü etkili bir özet için değerlendirme aşamasında özet çalışmasının portresini çizmek gerekir. Bu portreyi çizebilmek için aşağıdaki adımları takip edebilirsin.

• Elindeki kitabı göz ucuyla incelemelisin. Bu aşamada asla ama asla herhangi bir not almamalısın, sadece kitaba bakmalı ve kitabı anlamaya çalışmalısın. Kitabın genel hatlarına bakmalı ve ufak detayları es geçmeyi düşünmelisin.
• Kitabı detaylı bir biçimde incelemeye başlayabilirsin. Kitabın sayfalarını karıştırırken olabildiğince not almalı veya dikkat çeken yerlerin altını çizmelisin. Kitabı okurken yazarın bölümlerine sadık kalmamalı, kendi durak noktalarını yani bölümlerini oluşturmalısın.
• Özet taslağı hazırlamaya çalışmalısın. Bu adımda özetin bir iskeletini oluşturmuş olursun. Çok fazla detaya inmeyi düşünmeden özet taslağı yazmalısın. Burada dikkat etmen gereken en önemli husus ise olabildiğince kendi cümlelerini kullanmaktır.

Kitap özeti çıkarmada yazma aşaması

Kitap özeti çıkartmada ikinci adım yazma aşamasıdır. Bu aşamada ise kitap özetini çıkarırken hedefini belirlemelisin. Elindeki kitabı ana hatlarına değinecek bir biçimde özetlemeli ve özetin sonunda kitabın vermek istediği mesaja değinmeyi düşünmelisin.

Kitap özeti çıkartırken yazma aşaması belki de en fazla efor sarf edeceğin alanlardan birisidir. Bu biraz uzun sürebilecek bir durum olabilir ama sonunda istediğin gibi bir özet çıkartmak istiyorsan buna değecektir. Aşağıdaki adımları takip ederek yazma aşamasını en iyi şekilde değerlendirebilirsin.

• Açık bir biçimde özetin kapsamını belirtmelisin. Özetin kapsamı demek, en başından itibaren neyi özetleyecek olduğunu ortaya koymaktır. Bununla birlikte yeri geldiğinde mutlaka ama mutlaka yardımcı düşüncelerle özetin arka planını doldurmaya çalışmalısın.
• Kitabı bir bütün olarak düşünüp özeti yazmaya başlamalısın. Bu aşamada bütünlük kadar önemli olan bir diğer durum ise özette kullanılacak dildir. Kendi görüşlerine yer vermek yerine “kitapta şöyle ifade edilir” veya “yazar şöyle der” gibi sözcük öbeklerini kullanmalısın.
• Kitabın vermek istediği mesaja değinmek zorundasın. Özetin sonuna mutlaka bunu eklemelisin çünkü özeti okuyacak olan kişiye kitabın ne ile ilgili olduğunu ve neden önemli olduğunu bu şekilde anlatabilirsin. Kendi kişisel düşüncelerini kullanmayı tercih etmeni pek önermem, geniş zaman kullanarak yazmaya çalışmalısın.

Kitap özeti çıkarmada gözden geçirme aşaması

Kitap özeti çıkartmada üçüncü adım gözden geçirme aşamasıdır. Bu aşamada ilk işin tutarlılığa dikkat etmektir. Yazmış olduğun özeti bir başkasına okutarak ondan bunu değerlendirmesini talep edebilirsin ve en önemlisi alacağın geri bildirimlere göre özetine son şekli verebilirsin.

Gözden geçirme aşamasında en önemli detay yazarın kullandığı dil ve vermek istediği mesajdır. Yazarın vermek istediği mesaja muhakkak özette değinmeye çalışmalısın. Bunun yanında kesinlikle kitap ile çıkarttığın özet arasındaki tutarlılığı gözden geçirmelisin.

• Çıkarttığın özet ile kitap arasındaki bağlantı tutarlı olmalı. Öncelikle yazarın kullanmış olduğu dilden çok daha bağımsız bir dil kullanmanın doğru olmadığını bilmelisin. Evet özgün olmalısın ama bu özgünlük içerisinde kitabın dokusuna zarar verecek bir özet inşa etmemelisin.
• Kitap özeti bir ödev ise mutlaka çıkardığın özeti bir başkasına göstermeli ve ondan fikir almalısın. Özeti bir başkasının görmesini sağlayarak başarılı bir biçimde geri bildirim alabilirsin. Bu sayede kendi gözünle fark edemediğin hataların farkına varabilirsin.
• Çıkarmış olduğun özeti gözden geçirmelisin. Özette kelime kullanımı hataları veya yazım hataları varsa bunları düzeltmelisin. Bir yerden geri bildirim almışsan eğer gelen geri bildirime uygun bir biçimde gerekli düzenlemeleri yapmayı düşünmelisin.

Kitap özeti çıkarırken nelere dikkat edilmeli?

Kitap özeti çıkarırken yukarıdaki adımlara ek olarak mutlaka dikkat etmen gereken bazı altın kurallar vardır. Bu kuralları es geçersen oluşturduğun özet her zaman bir yanıyla eksik kalacaktır. Çıkardığın özetlerde bu eksikliklerin yer almasını istemiyorsan nelere dikkat etmen gerektiğini bilmelisin.

Kitap özeti çıkarırken dikkat etmen gerekenleri 8 maddede kısa kısa açıklamaya çalıştım. Bunların hepsine uymak zorunda değilsin. Nitekim, bu kısa açıklamaları göz önünde bulundurup özet hazırlamaya çalışırsan oluşturduğun kitap özetinin son derece başarılı olmasını sağlayabilirsin.

1. Bir özet anlatıyı kapsamak zorundadır. Bu kapsam içerisinde yaşanan olayların açıklaması, karakterler ve kitabın nasıl sonlandığı yer alır.
2. İnsanlar her zaman iyi yazma becerisinin peşinden giderler. Kitapla ilgili bilgi aktarırken aktarım sesini iyi ayarlaman gerekir.
3. Özetlerde genel olarak hikayeye bakış açısı birbirine benzer. Kitap özetini farklılaştıracak ve hikayenin tahmin edilmesini zorlaştıracak bir bakış açısı sunabilirsin.
4. Kitap özetinde karakterlerin duygularına ve hislerine yer vermelisin. Hikayenin sürekliliği bozmamak için bunu destekleyici elementler kullanmalısın.
5. Kitap özetini yazarken olabildiğince net olmalısın. Az kelimeyle çok şey anlatmanın yolunu bulmalısın.
6. Kitabın özetini yazarken çok fazla karaktere veya olaya yer vermemelisin. Her şeyi tadında bırakmalı geri kalanı kitabın anlatmasını sağlamalısın.
7. Hikayenin tamamını anlatma hatasına düşmeden ilerlemesin. Sadece dönüm noktalarına kısa bir biçimde değinmen yeterlidir.
8. Kitap özetinde az kelime kullanman gerektiği için gereksiz detaylardan kaçınmalısın. Bunu yapmazsan özetin okunurluğunu etkilemiş olursun.

Kitap özeti paylaşılırken nelere dikkat edilmeli?

Bu soru güzel ve aynı zamanda özel bir soru olduğundan üzerinde biraz düşünmek gerekebilir. Çıkardığın bir özeti herkese açık bir blog adresinde, Instagram hesabında veya YouTube kanalında paylaşacak olabilirsin. Bu noktada dikkat etmen gereken birkaç ufak püf noktası vardır.

Bu püf noktalarını en iyi özetleyen eNotes üzerinden aktarmam gerekirse aslında her şey özeti yazım kısmıyla ilgilidir. Kitap özetini takipçilerine açık alanlarda paylaşmayı düşünüyorsan bu önerileri muhakkak dikkate almalısın. Aksi taktirde kitap özetleri beklediğin verimlilikten çok uzak olacaktır.

• Yazdığın özet metninin ne olursa olsun akıcı olmasını sağlamak zorundasın. Özet akıcı değilse kimse okumayacaktır. Standart cümleler kullanmak ve cümlelerde “daha sonra”, “ardından”, “bununla birlikte” gibi kelimelere yer vermemek büyük sıkıntı yaratır.
• Yazılacak olan metnin yazım dili geniş zaman olmalıdır. Özetleri “-mış, -miş, -dı, -di” gibi geçmiş zaman ekleriyle yazmamalısın. Geniş zamanın en büyük avantajı akıcılık sunması ve anlatım konusunda belirli defoları gizleyebilme fırsatını sana sunmasıdır.
• Özet dediğin kısa olmalıdır. Kitap özeti yazarken sayfalar dolusu özet yazmayı aklına getirmek kendine yapacağın en büyük kötülüklerden birisidir. Kitap özeti özellikle bir blog adresinde yayınlanacaksa 1000 kelime barajını aşmamalıdır.
• Yazarın cümlelerini kullanmayı planlıyorsan mutlaka ama mutlaka atıf yapmalısın. Yazarın cümlelerini kendi cümlelerin gibi kullanmamalısın. Eğer bunu yaparsan amatör olduğun ve profesyonelliği düşünmediğin hemen ortaya çıkacaktır.
• Kitap özetinin amacı yazarı eleştirmek değil onun kitapta anlatmak istediğini en kısa yoldan aktarmaya çalışmaktır. Bu nedenden ötürü özeti yazarken kendi görüşlerini minimum düzeyde tutmalısın. Özgün bir dil kullanabilirsin ama fikirleri veya eleştirileri başka bir yere saklamalısın.

Kitap özeti yazma konusunda artık bilgi sahibi olduğuna inanıyorum. Bu adımları takip ederek hobi olarak özet çıkartmanın yanında ödevlerinden tam puan alabilecek özet yazılar yazabilirsin. Özet çıkartmak gerçekten çok zor bir değildir ama tekniğine uygun yapıldığında çok daha kolaydır.

Umarım bu yazı başarılı bir şekilde kitap özeti yazma konusunda sana yardımcı olmuştur. Eklemek veya sormak istediğin bir şeyler varsa hemen yorum yapabilirsin. Ayrıca, yazımı beğendiysen onu arkadaşlarınla paylaşabilir misin?