Makale özeti mi yazmak istiyorsun? Bir makaleyi ne zaman özetlemen gerektiğini iyi bilmelisin. Bir yazarın fikirlerinden yararlanmak istiyor olabilirsin. Bir makaleyi daha iyi anlamak istiyor olabilirsin. Çok fazla bilgiyi bir alanda kısa halde tutmak istiyor olabilirsin.
Belki lisede veya üniversitede hocan senden bir makale özeti istemiş olabilir. Bu konuda çok zorlanacağını düşünüyor olabilirsin. Ama her şeyi kolaylaştırmak için elimden geleni yapacağım. En azından başarılı bir şekilde makale özeti yazma konusunda sana yardımcı olacağım.
Özet nedir?
Harika bir özetin ne olduğunu biliyor musun? Basitçe söylemem gerekirse harika bir özet okunması kolay bir içerik parçasıdır. Harika bir özetin orijinal metindeki tüm ana noktaları açıklaması gerekir. Elbette bir makale özeti çıkarırken hatırlanması gereken bazı önemli detaylar vardır:
- Makalenin ana fikrinin açık ve net bir şekilde aktarılması gerekir.
- Makale özetinin yazarın benzersiz üslubuyla yazılması gerekir.
- Makale özetinin makaleden çok daha kısa olması gerekir.
- Makale özetinin tüm önemli kavramları ve argümanları açıklaması gerekir.
- Makale özetinde birçok bilginin küçük bir alanda yoğunlaştırılması gerekir.
Dikkat etmen gereken noktalar bunlardan ibarettir. Kitap özetinde olduğu gibi sayfa sayısı gibi gereksiz noktalara takılmamanı öneririm. Yukarıdakileri dikkate alarak bir makaleyi 3 basit adımda şu şekilde özetleyebilirsin:
- Ana fikri ve konuyu tanımlamalısın.
- Önemli argümanları tanımlamalısın.
- Özeti yazmalısın.
1. Ana fikri ve konuyu tanımlamalısın
Bir makalenin amacı, belirli bir fikri veya konuyu açıklamak ve mantıksal çıkarımlar yaparak aktarmaktır. Özetle, makalenin ana fikrini belirlemek ve bu bilgiyi kendi kelimelerini kullanarak aktarmalısın. Bunu yapmak için makaleyi birkaç kez okumaya istekli olmalısın.
İlk okumada, makalenin ne söylemeye çalıştığında dair genel bir fikir edinmeye çalışmalısın. Bunu yaptıktan sonra ilk izlenimini yazmalısın. Bu büyük olasılıkla makalenin tezi veya ana fikridir. Ayrıca, daha sonra başvurmak için yazar adını ve makalenin başlığını not etmelisin.
Ana fikri tanımlama konusunda zorluk çekiyor olabilirsin. Bu durumda “Bu makale neden yazıldı ve neden yayınlandı?” sorusunu kendine sormalısın. Bu soru, ana fikri belirleme konusunda sana belirli bir fikir verebilecektir. En azından aşağıdaki ipuçlarını kullanma fırsatı elde edersin:
- Başlıktan bilgi toplamalısın.
- Hedef kitleyi belirlemene yardımcı olabileceğinden yayınlandığı yeri tanımlamalısın.
- Yayın tarihini belirlemelisin.
- Makale türünü belirlemelisin. Açıklayıcı, tartışmacı, edebi, bilimsel mi?
- Parçanın tonuna dikkat etmelisin.
- Baştan sona tekrarlanıyor gibi görünen belirli kavramları veya argümanları belirlemelisin.
2. Önemli argümanları tanımlamalısın
Şimdi bir hazırlık sürecine girmen gerekecek. Bu noktada makaleyi tekrar okumalısın. Bu sefer ise daha dikkatli okumalısın. Özellikle destekleyici argümanları aramalısın. Bir makalenin önemli argümanlarının nasıl belirleneceğine dair bazı ipuçlarını aşağıda bulabilirsin:
- Makaleyi okumalı ve çeşitli notlar almanı sağlayacak bir bilgisayar programı, telefon uygulaması veya kağıt ile kalem kullanmalısın.
- Her paragrafın konu cümlesinin altını çizmelisin. Hiçbir cümle ana kavramdan söz etmiyorsa kenara ana noktanın bir özetini yazmalısın.
- Konu cümlesini kendi kelimelerinle sayfanın kenarına veya başka bir kağıda yazmalısın.
- Makaleyi bitirdiğinde, işaretlediğin veya yazdığın tüm konu cümlelerini okumalısın.
- Kendi sözlerini kullanarak bu ana fikirleri yeniden yazmalısın.
Bunları dikkate alırsan makale özetinin büyük bir kısmını halletmiş olacaksın. Ancak ne olursa olsun orijinal içerikle aynı kelimeleri, cümleleri veya cümle yapısını kullanmamalısın. Bazı önemsiz ayrıntıları atlamalısın. Son olarak, özetin olabildiğince kısa ve öz olmasına dikkat etmelisin.
3. Özeti yazmalısın
Makale özetin yazarın adı ve eserin başlığıyla başlamalıdır. Bir örnekle bunu açıklamaya çalışacağım. Şimdi özet çıkaracağımız makale olarak “Cemal Kemal” tarafından yazılan “Nablus Meydanı Muharabesi’nde Mustafa Kemal” makalesini ele alalım.
- “Nablus Meydanı Muharabesi’nde Mustafa Kemal” makalesinde Cemal Kemal şöyle açıklıyor …
- Cemal Kemal, “Nablus Meydanı Muharabesi’nde Mustafa Kemal” makalesinde şöyle açıklıyor …
- Cemal Kemal’e göre “Nablus Meydanı Muharebesi’nde Mustafa Kemal” …
- Cemal Kemal’in “Nablus Meydanı Muharabesi’nde Mustafa Kemal” makalesinde açıklandığı gibi …
Özetin ilk cümlesinde makalenin tezini başlık ve yazarla birleştirmelisin. Örnek vermek gerekirse yine aynı makaleden yola çıkarak şöyle bir çıkarımda bulunabileceğimizi düşünüyorum. En azından söz konusu makale için bu doğru olacaktır:
Cemal Kemal, “Nablus Meydanı Muharabesi’nde Mustafa Kemal” makalesinde, Nablus Muharabesi’ndeki ricat hareketini açıklar. Ayrıca, Nablus’taki askeri kadronun tamamının Kurtuluş Savaşı’ndaki kadro ile aynı olduğuna yer verir.
Mümkünse ilk cümlen makaleyi özetlemelidir. Özetin geri kalanı, tezi desteklemek için kullanılan bazı temel kavramları kapsamalıdır. Bu fikirleri kendi kelimelerinle yeniden ifade etmelisin. Bununla birlikte özetini olabildiğince kısa ve öz tutmaya çalışmalısın.
4. Makale özetinde yazardan nasıl bahsedilir?
Yazara ilk kez atıfta bulunduğun zaman onun tam adını kullanman gerekir. İlk atıftan sonraki diğer atıflarda her zaman onun soyadını kullanmalısın. Aşağıdaki örneklere göz atabilirsin. Hepsinde yazardan bir kez daha bahsedilme söz konusudur:
- Kemal şeklinde yorumluyor …
- Gözler’in bakış açısına göre …
- Şahin’in makalede ima ettiği gibi …
- Karadeniz tarzında eleştiriyor …
Bir yazarın unvanını kullanmana gerek yoktur. Fakat yetkili bir kaynaktan olduğunu göstermek istersen bunu yapabilirsin. Bunun dışındaki tüm durumlarda yazarın adı ve soyadı yeterli olacaktır. Yazarın fikirlerini tartışıyorsan, onların fikirlerini aktardığını net bir biçimde belirtmelisin.
5. Makale özetinde yazar etiketleri nasıl kullanılır?
Makale özetini yazarken, yazarın adını ve makalenin adını açıkça belirtmen gerekir. Aşağıdaki cümle bunun nasıl yapılacağına dair harika bir örnektir. Bu örneği özetini çıkardığın makaleye uyarlamayı düşünebilirsin.
Cemal Kemal’e göre, “Nablus Meydanı Muharabesi’nde Mustafa Kemal” adlı makalesinde, İngilizlere karşı savaş kaybedilmesine rağmen ordunun kurtarılmıştır.
Yazarın fikirlerinden bahsederken okuyucuya bunu netleştirmelisin. Bunu yapmak için, yazarın soyadı olan veya bir zamir (o) olan “yazar etiketleri” kullanabilirsin. Bu da senin hala o kişinin fikirlerini tartıştığını gösteren bir durumdur.
Ayrıca, farklı fiil ve zarflardan yararlanmaya çalışmalısın. Yazar etiketi fiilleri ve zarfları seçimin, makaleyi analiz etme biçimine katkıda bulunabilir. Belirli kelimeler belirli bir tonun oluşmasına yardımcı olacaktır.
6. Makale özetinin uzunluğu ne kadar olmalıdır?
Bir makale özetinin uzunluğu hakkında yazdığın makalenin uzunluğuna bağlı olacaktır. Bazı üniversite hocaları bu konuda inatçı olabilirler. Örneğin, 20 sayfalık bir makaleden 10 sayfalık özet talep edebilirler. Ben bunun doğru olduğunu düşünmüyorum ama kurallara uymak gerekir.
Makale uzunsa (örneğin 10 sayfa gibi), özetin yaklaşık dört sayfa olmalıdır. Makale daha kısaysa, özetin yaklaşık bir veya iki sayfa olmalıdır. Bazen bir makale özetinin bir sayfadan daha az olabilmesi söz konusudur. Her şey makaleye göre değişiklik gösterecektir.
Bir özetin uzunluğu, size verilen talimatlara veya kurallar bütününe bağlı olacaktır. Kendin için bir özet yazıyorsan uzunluk veya kısalık sana bağlı olacaktır. Bir ders için veya sınav için özet çıkarıyorsan özet uzunluğunun hocan tarafından net bir biçimde belirlenmiş olması gerekir.
7. Makale özeti nasıl tamamlanır?
Makale özetinin son kısmında “son nokta” adı verilen duruma değinmen gerekir. Örneğin her şeyi anlattıktan sonra “Buna ek olarak …” şeklinde bir cümle oluşturup makale yazarının nihai görüşüne yer verebilirsin. Böylece makale özetini yazmayı bitirmiş olursun.
- Özetini yeniden okumalı ve hataları düzeltmelisin.
- Özetini sesli olarak okumalı ve garip gelen yerleri düzeltmelisin.
- Arkadaşlarından birinden özeti okumasını istemeli ve gelen geri bildirimlere uygun şekilde (gerekliyse) değişiklik yapmalısın.
Yukarıda yer alan üç adımı başarıyla tamamladığın zaman elinde hazır hale gelmiş bir makale özeti olacaktır. Artık makale özetini hocana teslim edebilir ve onu dilediğin gibi kullanabilirsin. Özet çıkarmada problem yaşarsan yorum yaparak sorularını bana ulaştırabilirsin.
