Empati nedir? Empati, sosyal düzeni ve işbirliğini sürdürmeye yardımcı olan kudretli bir güçtür. İnsanların başkalarını anlamasına ve onlarla ilişki kurmasına izin veren bir mekanizmadır. Empati, samimiyet, güven ve aidiyet için gerekli bir öncüdür.
Empati aynı zamanda başkalarının acılarına göz yummayı zorlaştıran duygudur. Yapılan araştırmalar, empati ifadesinde cinsiyet farklılıklarının olduğunu tespit etmişlerdir. Fakat bulguların biraz karışık olduğunu itiraf etmek gerekir. Şimdi öncelikle empatinin ne olduğunu inceleyelim.
Empati nedir?
Empati, diğer insanların ne hissettiğini duygusal olarak anlamadır. Olayları onların bakış açısından görme ve onların yerine kendini getirerek hayal etme yeteneğidir. Esasen, kendini başka birinin yerine koymak ve onların hissettikleri şeyi hissetmektir.
Hiç başka birinin acı çektiğini gördün mü? Kendini anında diğer kişinin yerinde tasavvur edebilir ve yaşadıklarına sempati duyman mümkün olabilir. İnsanlar her ne kadar kendi duygularına oldukça iyi uyum sağlasalar bile bir başkasının “zihnine” girmek zor olabilir.
Empati hissetme yeteneği, insanların bir başkasının yerine birkaç adım atabilmesi anlamına gelir. Böylece kişi insanların başkalarının hissettiği duyguları anlama fırsatı elde eder. Bununla birlikte empatinin bireysel olduğunu ve evrensel tutuma uygun olmadığını söylemek gerekir.
Empati neden önemlidir?
Empati, insanların birbirine bağlanmasına yardımcı olur. İnsanları bir yardım veya iyileştirme kapasitesi içinde birbirlerine doğru hareket ettirir. Stephen Covey’in dediği gibi başkalarına karşı derin bir empati sergilediğin zaman savunma enerjin azalır ve onun yerini pozitif enerji alır.
Hayatımızda sürekli etkileşim içinde oluruz. İlişkilerimizi dinamik olarak dengeleriz. Empatiden yoksun olduğumuz zaman kişilerarası bağlantıları geliştirmeyi başaramayız. Araştırmaların gösterdiği gibi bu durum gergin ilişkilere, ilişkilerin kaybına ve izolasyona yol açan bir durum olur.
Toplumlar bağlantıları ve ileriye dönük hareketi kolaylaştırmak için empatiye güvenirler. Empati parçası eksik olduğunda üretkenlik konusunda sıkıntı yaşanır. Aynı zamanda fikirlerin geliştirilmesi zorlaşır. Empati uygulamak pek çok ilişkide dinamik anlamda önem taşır.
Empati yapabilen biri misin?
En çok bu soruya cevap aradığını biliyorum. Empati yapabilen biri misin? Bu soruya net bir cevap verebilmek pek mümkün olmasa bile empatinin bazı belirtileri veya kişide bulunan işaretleri vardır. Aşağıdaki sorulara kendi cevaplarını verebilir misin?
- Başkalarının söylediklerini dinlemekte iyi misin?
- İnsanlar sana sık sık sorunlarını anlatırlar mı?
- Başkalarının nasıl hissettiklerini anlıyor musun?
- Başkalarının nasıl hissettiğini düşünür müsün?
- İnsanlar tavsiye almak için sana gelirler mi?
- Acı çeken insanlara yardım etmeye çalışır mısın?
- İnsanlara dürüst olmadıklarını söyleyebilir misin?
- Diğer insanları derinden önemser misin?
- İnsanlarla ilişkilerinde sınırlar koymakta zorlanıyor musun?
Şimdi bu sorulara verdiğin cevapları gözden geçirmelisin. “Evet” çoğunluktaysa empati yapabilen birisin demektir. Çok fazla empatiye sahip olmak, başkalarının iyiliği ve mutluluğu için sürekli endişelenmene neden olabilir. Bu yüzden bazı şeylerin kararında olması çok önemlidir.
Empati türleri nelerdir?
Psikologlar tarafından tanımlanmış üç empati türü vardır. Empati nedir sorusuna cevap bulmak istiyorsan beraberinde bu üç türü öğrenmeni öneririm. Böylece aradığın kapsamlı cevaba erişmiş olursun. Bir kullanıcının deneyimleyebileceği üç farklı empati türü vardır:
- Duygusal empati: Başka bir kişinin duygularını anlama ve ona uygun şekilde yanıt verme becerisini içerir. Bu tür duygusal anlayış, bir kişinin başka bir kişinin iyiliği için endişelenmesine veya kişisel sıkıntı duygularına yol açabilecektir.
- Somatik empati: Başka birinin deneyimlediklerine yanıt olarak bir tür fiziksel tepki vermeyi içerir. İnsanlar bazen başka bir kişinin hissettiğini fiziksel olarak yaşarlar. Örneğin, bir başkasını utanmış durumda gördüğünde kızarmaya başlayabilirsin.
- Bilişsel empati: Başka bir kişinin zihinsel durumunu düşünmeyi içerir. Burada aynı zamanda duruma yanıt olarak ne düşündükleriyle ilgili bilgi vardır. Bu başkalarının ne düşündüğünü düşünmeyle ilgili bir şeydir.
Empatinin kullanım alanları nelerdir?
İnsanların bencil ve acımasızca davranışlarda bulunabilecekleri bir gerçektir. Herhangi bir haber sitesine girip göz attığında onlarca bencil, kaba ve iğrenç eylemle karşılaşabilirsin. Fakat fark edebileceğin gibi her birimiz bu davranışlar içerisinde olmayız.
Peki neden? Cevabı empatide gizlidir. Hepimiz her zaman sadece kendimize yarayan davranışlar içinde bulunmayız. Başkasının acısını hissetmemize ve nezaketle karşılık vermemize neden olan bir şey vardır. İşte bu empatinin ta kendisidir.
- Empati, insanlara başkalarıyla sosyal bağ kurma konusunda izin verir. İnsanların ne düşündüğünü ve hissettiğini anlayarak insanların sosyal durumlarda uygun tepkiler vermesi mümkün hale gelir. Araştırmalara göre sosyal bağlantılar bir gerekliliktir.
- Başkalarıyla empati kurmak, kendi duygularını düzenlemeye ve kontrol etmeye yardımcı olur. Duygusal kontrol, büyük stres zamanlarında dahi bunalmadan hislerini yönetmene izin vermesi açısından önemlidir.
- Empati yardım etmeyi teşvik eden bir şeydir. Empati yaptığın zaman yardımcı davranışlarda bulunma olasılığın daha yüksektir. Fakat aynı zamanda empati kurduğunda diğer insanların da sana yardım etme olasılıkları daha yüksek olur.
Empatinin önündeki engeller nelerdir?
Empatinin nasıl yapılacağını anlatmaya geçmeden önce empatinin önündeki engellerden söz etmek istiyorum. Bu engeller kişinin empati yapmasına engel olabilecek ciddi bariyerlerdir. Dolayısıyla empati yapmaya çalışmadan önce onlardan kurtulmak gerekir.
- Bilişsel önyargılar: Bazen insanların çevresindeki dünyayı algılama biçimleri bir dizi bilişsel önyargıdan etkilenir. Örneğin, insanlar çoğu kez diğer insanların başarısızlıklarını içsel özelliklerine bağlarken, kendi eksikliklerini dış etkenlere bağlarlar. Bu bilişsel önyargıdır.
- İnsanlıktan çıkarma: İnsanlar her zaman seninle aynı düşünmek zorunda değildirler. Bu, özellikle diğer insanların fiziksel olarak uzak olduğu durumlarda yaygındır. Örneğin, farklı bir noktada acı çeken insanları “farklı” olarak görmek empatiyi baltalamak anlamına gelir.
- Kurbanı suçlama: Bazen başka bir kişi korkunç bir deneyim yaşadığında, insanlar kurbanı suçlama hatasına düşerler. Suç mağdurlarına genellikle suçu önlemek için neyi farklı şekilde yapmış olabileceklerinin sorulmasının temel sebebi budur.
Empati nasıl yapılır?
Hem bilişsel hem de duygusal empati yapmak (kurmak) zordur. Her ikisinin de kasıtlı ve tutarlı uygulama ile öğrenilebilmesi mümkündür. Duygusal empatiyle ilgili zorluk, pratik yaparken muhtemelen savunmasız kalmakla ilgilidir.
Empati yapmaya çalışırken veya empati yapmak için kendimizi geliştirirken kendi duygusal sıkıntımızı düzenleme becerisine sahip olmamız gerekir. Fakat bu gerçekleştirilmesi gerçek anlamda zor olan bir şeydir.
- Bakış açını bir kenara bırakmalısın: Kendi inançlarımız doğrultusunda bir bakış açısı geliştiririz. Bunları bir kenara bırakmak için biraz yavaş hareket etmek daha doğru olacaktır. Böylece diğer kişiye odaklanma konusunda daha az problem yaşarız.
- Hayal gücünü kullanmalısın: İnsanlar seninle bir şeyler paylaştığı zaman onun yerinde olmayı hayal etmelisin. Sırf o anlarda ne olup bittiğini anlamak için paylaştıkları şeyleri kullanmalı ve kendini oraya yerleştirmelisin.
- Dikkatlice dinlemelisin: Çoğu zaman karşıdaki kişinin söylediklerine karşı tepkimizi veya savunmamızı geliştirirken insanları dinlemeye çalışırız. Sadece onların söylediklerini duyamamakla kalmayız. Aynı zamanda önemli bilgileri kaçırmak durumunda kalırız.
- Meraklı olmalısın: Seninle paylaşımda bulunan biri karşısında meraklı olmak iyi bir şeydir. Onlara deneyimleri hakkında sorular sorarken aktif olarak dinlediğini ve anlamak istediğini bilmelerini sağlarsın. Bu empati kurmanın güzel bir yoludur.
- Düzeltmeye çalışmamalısın: İhtiyaç duyduğu için birinin yanında olduğun zaman, özellikle zorlayıcı duygular işin içindeyken bir şeyleri düzeltmeye çalışmamalısın. Onu güldürmeye çalışmak gibi davranışlar “fark edilmemiş” hissine kapılmasına neden olabilecektir.
Başkalarıyla empati kurmayı asla öğrenmek kolay değildir. Bazen seninle empati kuran bir deneyim yaşadığını hissedersin. Empati becerilerinin öğrenilebileceğini unutmamalısın. Empati kurabilmek için çevremizde çok fazla fırsatın olduğuna dikkat etmelisin.
