Dissosiyatif, kişinin düşünceleri, hafızası ve kimliği arasında kopukluk yaşanması durumudur. Diğer tüm ruhsal bozukluklarda olduğu gibi psikoterapi tedavide birincil önceliğe sahiptir. Travmaya bağlı olarak gelişen problemleri çözmek için bilinçli davranman çok değerlidir.
Ruhsal bozuklukların strese karşı bir tepki olduğunu unutmamalısın. Zaman zaman yaşayacağın hafıza kayıpları doğrudan bir problem olduğunun göstergesi değildirler. Kopukluklar ve hafıza kayıpları tekrar etmeye başlarlarsa bir psikiyatra danışmalısın.
Dissosiyatif nedir?
En basit haliyle açıklamak gerekirse dissosiyatif, bir kişinin kimliği, bilinci, hafızası ve algısı arasında kopukluk yaşamasıdır. Aslında zihnin kendini koruma girişimidir ve bir savunma mekanizmasıdır. Kopukluklar deneyimleri ve duyguları bölme ihtiyacından dolayı yaşanır.
Dissosiyatif bozukluklar farklı türlerde olabilirler ve kişiyi hangisinin etkilediğine karar vermek kolay değildir. Çift kişilik bozukluğu bunlardan birisidir. Kişi içinde iki veya daha fazla kişilik barındırır. Her biri farklı davranışlardan sorumlu olurlar ve farklı hafızalara sahiptirler.
Dissosiyatif bozuklukların tedavisi için psikoterapi gerekli görülür. Ayrıştırılmış ve parçalara ayrılmış her şeyin bir araya getirilmesi gerekir. Kişiye yaşadığı problemle ilgili daha sağlıklı başa çıkma mekanizmaları öğretilir ve dissosiyatif bozukluk ortadan kaldırılır.
Kelime anlamında dissosiyatif ne demek?
Dissosiyatif kelimesinin kökeni Latince olarak ifade edilebilir. “Dissociatio” kelimesinden türetilmiştir ve bu kelimenin anlamı “ayrılma” veya “bağlantının kopması” şeklindedir. Kelime anlamı açısından psikolojide kullanılma yönüne oldukça yakın bir anlama sahiptir.
Bu kelime diğer dillere benzer şekilde geçmiş durumdadır. İngilizcede “dissociative“, İspanyolcada “disociativo“, Fransızcada “dissociatifs“, Felemenkçede “dissociatieve” ve İtalyanca ile Portekizcede “dissociativo” olarak kullanılır.
Dissosiyasyon nedir?
Dissosiyasyon, bir kişinin düşüncelerinden ve duygularından kopması anlamına gelen zihinsel süreci ifade eder. Zihin aşırı stresten bunaldığı zaman dissosiyasyon ortaya çıkabilir. Örnek vermek gerekirse etkilediği kişiye okuduğu kitaba dalıp gitmek gibi bir his yaşatır.
Dissosiyasyon normal bir durum olabilir ama sık sık tekrarlandığında bir sağlık probleminin belirtisidir. Herhangi bir sebepten dolayı ortaya çıkabilir. Genelde geçmişte deneyimlenmiş bir duruma tepkidir. Fakat bazen devam eden bir travmaya yanıt olarak gelişim gösterebilir.
Dissosiyatif ile dissosiyasyon aynı şey mi?
Dissosiyatif ile dissosiyasyon kelimeleri zaman zaman birbirlerinin yerine kullanılırlar. Buna rağmen psikoloji açısından ikisi farklı durumları ifade ederler. Dissosiyasyon geçici bir durum olmakla birlikte kişinin yaşadığı zihinsel süreci tanımlamak için kullanılır.
Diğer taraftan dissosiyatif ise dissosiyasyon yaşama durumunu belirten bir terimdir. Dissosiyatif kişilik bozukluğu gibi problemler bağlamında düşünüldüğünde net anlaşılabilir. Dissosiyasyon geçici etki gösterse bile kronikleşmiş bir duruma bürünmüş demektir.
Dissosiyatif bozukluk nedir?
Dissosiyatif bozukluk kişinin düşünceleri, duyguları, hafızası, çevresi ve davranışları arasında bağlantı kuramamasıdır. Bir tür ruh sağlığı problemidir ama aslında vücudun belirli bir duruma karşı verdiği tepkidir. Bozuklukların her bir türü farklı belirtilere sahiptirler.
Dissosiyatif kimlik bozukluğuna sahip bir insanın birden fazla kimliği vardır. Kişi sahip olduğu her bir kimliğe farklı düşünme biçimleri atayabilir. Genel anlamda stres dolu olayların ve kişinin başa çıkması zor olan deneyimlerin sonuçlarından biri olduğu düşünülür.
Dissosiyatif amnezi kişinin kendisiyle alakalı önemli bilgileri hatırlayamaması durumudur. Çoğu zaman amnezi tek başına ortaya çıkmaz ve dissosiyatif füg belirtileri yaşanabilir. Tetikleyici olan unsurlar istismar, yoğun stres ve belirli kişilik bozukluklarıdır.
Bir diğer dissosiyatif bozukluk ise depersonalizasyon olarak bilinir. Depersonalizasyon durumunda kişi, davranışlarını bir film izlermiş gibi dışarıdan görebildiğine inanarak hareket eder. Derealizasyon durumunda ise her şeyi bir sis bulutunun içinden gözlemlediğini düşünür.
Dissosiyatif amnezi nedir?
Dissosiyatif amnezi, normal unutkanlıklardan daha yoğun bir hafıza kaybı yaşanması durumudur. Bu tür bir hafıza kaybı sırasında hayatınla ilgili çok önemli bilgileri dahi hatırlamakta zorlanabilirsin. Hafıza kaybı için üç farklı sınıflandırma söz konusudur.
- Seçici amnezi: Yaşanmış bir olayın belirli yönünü hatırlayamamakla ilişkilidir. Aynı zamanda olayın yaşandığı zaman diliminde olan biteni hatırlayamama durumudur.
- Tümüyle amnezi: Kişinin tamamen kimliğini kaybetmesi durumudur. Çok nadir görülse bile ortaya çıktığında tümüyle hafıza kaybına neden olabilir.
- Lokalize amnezi: Diğerlerinden farklı olarak en yaygın dissosiyatif amnezi türüdür. Belirli bir olayı veya belirli bir zaman dilimini hatırlayamama durumunu ifade eder.
Amnezi aniden ortaya çıkan bir durum değildir. Çocukluğunda yaşadığın bir tür travma veya kısa süre önce yaşamış olduğun stres dolu bir olay amnezinin tetiklenmesine yol açabilir. Aynı zamanda söz konusu hafıza kaybı füg problemini beraberinde getirebilir.
Dissosiyatif amnezi nasıl tedavi edilir?
Diğer pek çok dissosiyatif bozukluklarda olduğu gibi amnezinin tedavisinde psikoterapiyle birlikte diğer yöntemler bir arada kullanılır. Hedef hastanın sorunlarla başa çıkma becerilerini geliştirmek ve hafıza kaybı sebebiyle kaybettiği anılarını kurtarmaktır.
- Sorun çözücü beceriler: Terapiler yardımıyla ilk olarak çeşitli becerilere sahip olman sağlanır. Yaşadığın sorunları ele alma biçimin iyileştirilir. Terapistin desteğiyle hayatındaki ilişkilere daha farklı gözle bakabilmen sağlanır ve bir tür dönüşüm başlatılır.
- Bilişsel davranışçı terapi: Amnezinin çözülebilmesi için davranışsal boyutta değişim gereklidir. Bilişsel davranışçı terapi yardımıyla sana zarar veren düşünce yapıları, hisler ve davranışlar bütünü değiştirilerek dissosiyatif belirtiler ortadan kaldırılır.
- Çevre desteği: Tedavi süresince yakınlarından destek alabilmelisin. Yanında olduklarını bildiğin taktirde çift kişilik bozukluğu dahil pek çok probleme karşı mücadele edebilirsin. Sosyal destek tedavi sürecine katkı yapan en önemli etkenlerdendir.
Amnezi tedavisinde ilaç kullanımı pek önerilmez. Sadece amneziyle birlikte yoğun depresyon veya kaygı bozukluğu yaşıyorsan ilaçlara başvurulabilir. Terapilere bağlı kaldığın müddetçe zaman içerisinde yaşadığın hafıza kaybını ortadan kaldırabilirsin.
Dissosiyatif füg nedir?
Dissosiyatif füg çok nadir görülen bir durumdur. Kişinin kimliğiyle alakalı hafıza kaybı yaşaması olarak açıklanabilir. Geçici bir şekilde yaşanır ve ortaya çıkış biçimi kişiden kişiye değişir. Etki süresinde kimlik karmaşası veya algıda bozulma yaşatma olasılığı vardır.
Dissosiyatif füg etkisinde olan kişi kontrolü kaybedebilir. Bulunduğu yerden ayrılıp bambaşka bir yere gidebilir. Önemli olayları hatırlamakta zorlanabilir. Kimliğini unutur ve hafıza kaybı belirtileri gösterebilir. Ancak dışarıdan bakıldığında davranışlarında anormallik sezilmeyebilir.
Füg hastalığı nasıl tedavi edilir?
Füg hastalığı tedavisi olan bir ruh hastalığıdır. Hafıza kaybı sebebiyle kendi kimliğini hatırlamıyor olabilirsin. Diğer taraftan aşırı stresten dolayı günlük işlerini yerine getiremeyebilirsin. Doğru tedavi yöntemleriyle yaşadığın problemlerden uzaklaşabilirsin.
- Psikoterapi: Psikoterapi pek çok ruh hastalığının tedavisinde öncelikli adımdır. Çift kişilik bozukluğuna veya füg hastalığına sahipsen çözüm olabilir. Terapilerde hedef, soruna neden olan faktörü öğrenmek ve sana onunla başa çıkma yolları kazandırmaktır.
- İlaç tedavisi: Yaşanan dissosiyatif bozuklukları ortadan kaldırmak için spesifik bir ilaç yoktur. Ruh sağlığı problemlerini yatıştırmak ve yönetmek için başvurulan antidepresan ilaçlar veya antipsikotik ilaçlar tedavi sürecinde sana destek olabilirler.
- Yenilikçi terapiler: Kimi zaman deneysel olarak adlandırılan yenilikçi terapiler hayal gücünden yararlanmaya yöneliktirler. Anılarını hatırlamanı sağlayacak çeşitli adımlar atılır. Doğrudan çözüm olmasalar bile destekleyici olarak işe yarayabilirler.
Füg hastalığının tedavisi için çevrenden destek alman çok önemlidir. Ailen ve arkadaşların seni desteklemelidirler. Aldığın destek yetersiz olursa tedavi sürecin uzun sürebilir. Bazen ise füg hastalığında etkili olan pek çok adımın verimliliği düşük kalabilir.
Dissosiyatif kimlik bozukluğu nedir?
Dissosiyatif kimlik bozukluğu (DKB) aynı zamanda çoklu kişilik bozukluğu olarak bilinir. DKB, bireyin içerisinde birden fazla farklı kimliği yaşatması anlamına gelebilir. Oluşturulan kimlikler kişinin davranışlarını farklı zamanlarda kontrol etme becerisine sahip olabilirler.
DKB oluşumunun sebepleri çok çeşitli olabilirler. Araştırmalar bu problemin daha çok duygusal travma veya cinsel istismar gibi nedenlerle ortaya çıktığını gösterir. Aynı zamanda savaş ve doğal afet gibi baş edilmesi güç yoğun stres dönemleri tetikleyici olabilirler.
Dissosiyatif kimlik bozukluğu çok sık görülen bir ruh hastalığı değildir. Teşhisi zorlayıcı olsa bile psikiyatr ve psikolog değerlendirmeleriyle netleştirebilir. Ayrıca kişinin ve çevresindeki insanların olası dissosiyatif belirtiler konusunda bilinçli olması işleri kolaylaştırabilir.
Dissosiyatif kimlik bozukluğunun belirtileri nelerdir?
Dissosiyatif kimlik bozukluğunun belirtileri kişiye özel olabilirler. Temelde kişinin kendi çevresini ve kendisini algılama problemi yaşamasıyla ilgilidir. Kişi çevresiyle ilişki kuramaz ve daha önce öğrendiği düşünce biçimlerini kullanma becerisini neredeyse tamamen yitirebilir.
- Duygusal dalgalanmalar: DKB’ye sahip olan kişinin ruh hali çok hızlı değişir. Duygusal dalgalanmalar dramatik değişimleri ve davranışları beraberinde getirebilir.
- Uyku bozuklukları: DKB’si olan kişi çok yoğun uykusuzluk problemi yaşayabilir. Nadiren bile olsa olsa uyurgezerlik veya uyku terörü sorunları ortaya çıkabilir.
- Depersonalizasyon sorunu: DKB sorununa sahip kişi depersonalizasyon yaşayabilir. Kendi bedeninden dışarı çıktığını ve hayatını dışarıdan izlediğini düşünebilir.
- Hafıza kaybı: Hafıza kaybı dissosiyatif kimlik bozukluğu belirtileri arasında en dikkat çekici olandır. Yaşanan hafıza kaybının boyutu çok yüksek düzeylerde olabilir.
- Şaşırtıcı davranışlar: DKB’si olan kişi kimlik değişimleri sırasında çok ciddi karmaşa içerisine girebilir. Bu dönemde çeşitli zihin bulanıklıkları ortaya çıkabilir.
- Takıntılı ritüeller: DKB sorunu yaşayan kişiler sorunlarıyla başa çıkmak için çeşitli ritüeller geliştirebilirler. Bu ritüeller takıntı boyutuna ulaşarak kişiyi zorlayabilirler.
- Ruhsal problemler: DKB’ye sahip olan kişi depresyonun en kolay hedefleri arasında yer alır. Ayrıca, genel olarak intihar düşüncesine meyil oldukça yaygındır.
- Duygusal kopukluk: Kişinin duygularından koptuğunu hissetmesi en net dissosiyatif kimlik bozukluğu belirtileri arasındadır. Kişi kısa sürede hissiz bir bireye dönüşebilir.
Dissosiyatif kimlik bozukluğu belirtileri çok hızlı fark edilmeyebilirler. Bu sebeple kişi yıllar boyunca bir sorun yaşadığını anlamayabilir. Sorunun karmaşıklığı sebebiyle profesyonel tetkikler ve değerlendirmeler olmadan kendine tanı koymaya çalışmaman gerekir.
Dissosiyatif kimlik bozukluğu nasıl tedavi edilir?
DKB tedavisinde kapsamlı bir yaklaşıma ihtiyaç vardır. Herhangi bir tedavi yönteminin tek başına yeterli olduğu söylenemez. Psikoterapi temel çözüm unsuru olsa bile çeşitli ilaçların desteğiyle dissosiyatif bozukluk belirtileri kontrol altında tutulabilir.
- Psikoterapi: Temel düzeyde psikoterapi seanslarında dissosiyatif kişilik bozukluğuna sebebiyet veren düşüncelerin üzerinde durulur. Ayrıca duygularını yönetme ve stresle başa çıkma konusunda çeşitli beceriler kazanmana destek olunur.
- Hipnoz: Yaşadığın probleme çözüm olması için hipnoza başvurulabilir. Çoklu kişilik bozukluğu sebebiyle oluşturduğun kişiliklere ve anılara ulaşabilmek için hipnozdan yararlanılabilir. Fakat hipnoz hala deneysel bir tedavi yöntemi olarak görülür.
- İlaç tedavisi: DKB inatçı bir yapıya bürünebilir ve ilaç tedavisi gerekebilir. Bu durumda düzenli kullanman için ruh hali düzenleyiciler, antidepresanlar ve antipsikotik ilaçlar verilebilir. Tedavi süresince ilaçlarını kontrollü bir şekilde kullanman gerekir.
Diğer taraftan, dissosiyatif bozukluk belirtileri farklı hastalıkların bir yansıması olabilir. Kaygı bozukluğu gibi durumlara sahipsen her ikisinin tedavisi bir arada ilerletilebilir. Böylece ruh sağlığın için atacağın her adımda daha bütünsel ve hedef odaklı çözümler bulabilirsin.
Çoklu kişilik bozukluğu olan kişi bunu fark edebilir mi?
Çoklu kişilik bozukluğuna sahipsen bunu fark edemeyebilirsin. Çünkü hafızanda oldukça belirgin boşluklara sahip olursun. Bilinçli bir şekilde hareket etmekte zorlanırsın ve zihninde yer alan kişiliklerin tam olarak neleri temsil ettiklerini bilemezsin.
Geçmişte yaşadığın problemlerin ve olayların bir kısmına ait belirgin bir hafıza kaybın olabilir. Ne yaşadığını bilemediğin gibi kişilikler arası geçişleri kontrol edemezsin. Tam olarak hangi kişiliğin ne zaman devreye gireceğine yönelik bir bilinç geliştiremezsin.
Çoklu kişilikler arasındaki geçişlerin belirtileri nelerdir?
Çoklu kişilik bozukluğu yaşıyorsan kişilikler arasında geçişlerde dış dünyaya bazı belirteçler bırakırsın. Söz konusu sinyaller davranış değişiklikleriyle bağlantılıdırlar. Örneğin, bir anda oturuşunu değiştirebilir veya konuşma stilinde köklü değişimler yapabilirsin.
Kişilikler arasında geçiş yaptığını kendin fark edemezsin. Çevrendeki insanlar ise seni gözlemledikleri taktirde bunu görebilirler. Sadece konuşmaya başlamadan önce saati kontrol etmek dahi bir işaret olabilir. Beraberinde hafıza kaybı yaşayacağını unutmaman gerekir.
Çoklu kişilik bozukluğu, amnezi ve diğer problemlerle ilgili tek başına hareket edip çözüm üretmen zor olabilir. Mutlaka profesyonel destek almaya çalışmalısın. Atacağın her adımın arkasındaki gerekçeyi fark edebildiğin sürece çok daha hızlı bir şekilde iyileşebilirsin.
