Hiç daha önce denemediğin bir şeyi yapmaya niyetlenirken başarısız olmaktan korktun mu? Böyle bir durumda yer aldıysan bunun başarısızlık korkusu olduğunu bilmelisin. Bu korkuyu zihnin üretir. Zihninin temel hedefi ise daha büyük bir başarısızlıktan kaçınmaktır.
Her insan zaman zaman veya dönem dönem başarısızlık korkusu yaşar. Başarısızlık korkusu seni hareketsiz bırakabilir. Hiçbir şey yapmamana neden olabilir. Bu nedenle ilerlemekten çok uzak kalırsın. Bu uzak kalış, yol boyunca karşına çıkacak bazı büyük fırsatları ıskalamak anlamına gelir.
Başarısızlık korkusu nedir?
Başarısızlık korkusunun nedenlerini öğrenmek istiyorsan öncelikle başarısızlık için bir tanım bulman gerekir. Başarısızlık konusunda herkesin farklı bir tanımı olabilir. Bunun temel sebebi ise her birimizin farklı değerlere ve inançlara sahip olmamızdır.
Bir kişinin başarısız olması, bir başkası için harika bir öğrenme deneyimi haline gelebilir. Her ne kadar birçoğumuz başarısız olmaktan hoşlanmasak bile başarısızlık korkusu biraz daha farklı bir anlam taşır. Başarısızlık korkusu hedeflerimize ulaşmak için yapmamız gerekenleri durdurduğumuz andır.
Başarısızlık korkusunun nedenleri
Başarısızlık korkusunun nedenleri farklı şeyler olabilir. Örneğin, eleştirel veya destekleyici bir aileye sahip olmak bazı insanlar için bir nedendir. Çocuklukta sürekli zayıf görüldükleri veya küçük düşürüldükleri için bu anlayışlarını yetişkinlik dönemine taşımış durumdadırlar.
Hayatın herhangi bir döneminde travma yaşadın mı? Başarısızlık korkusu bu travmadan kaynaklı olabilir. Örneğin, sınıfa bir sunum yaparken çok başarılı olmayan bir performans göstermiş olabilirsin. Bu deneyim hayatın diğer alanlarına yansıyarak başarısızlık korkusunun oluşmasına neden olabilecektir.
Başarısızlık korkusunun sonuçları
Bir tür başarısızlık yaşamadan hayatta yolculuk etmek neredeyse imkansızdır. Bunu yapan insanlar muhtemelen hiçbir hedefe varış yapamayacak kadar ihtiyatlı bir şekilde yaşayan insanlardır. Mind Tools sitesinde belirtildiği gibi basitçe ifade etmek gerekirse, bu insanların hayatı yaşadıkları pek söylenemez.
- Yeni şeyler deneme veya zorlu projelere katılma konusunda isteksiz olabilirsin.
- Erteleme, aşırı kaygı veya hedefleri takip edememe şeklinde kendini sabote edebilirsin.
- Benlik saygısı ve kendine güven konusunda sorunlar yaşayabilirsin.
- Sadece mükemmel bir biçimde yapabileceğin bir şeyleri denemek istiyor olabilirsin.
Başarısızlık korkusu yaşadığın zaman genel olarak bu sonuçlarla karşılaşırsın. Ancak, başarısızlıkla ilgili harika olan şey onu nasıl ele alacağımızı belirleme konusunda tam kontrole sahip olmamızdır. Başarısızlığı “dünyanın sonu” gibi görebilir veya ona “öğrenme deneyimi” gözüyle bakabiliriz.
Bir şeyde başarısız olduğumuz zaman ondan bir şeyler öğrenme konusunda istekli olmamız gerekir. Bu konuda istekli olmak çok önemlidir. Çünkü bu şekilde gelişim ve büyüme kaydedebiliriz. Aynı hatayı tekrar yapmaktan kaçınırız. Başarısızlıklar biz izin verdiğimiz sürece bizi durdurabilirler.
Başarısızlık korkusunun belirtileri
Herkes başarısız olmaktan nefret eder. Fakat bazı insanlar için başarısızlık, başarısızlıktan kaçınma motivasyonlarını başarılı olma motivasyonlarını aşar. Bu başarısızlık korkusu, bilinçli olarak başarı şanslarını çeşitli şekillerde sabote etmelerine neden olur.
Başarısızlığın korkusuna sahip olup olmadığını merak ediyor olabilirsin. Hepimiz belirli ölçüde başarısızlık korkusu yaşarız ama bunun problemli seviyeye ulaşmış olması farklı bir şeydir. Guy Winch tarafından ortaya konulan belirtileri göz önünde bulundurarak başarısızlık korkusu yaşayıp yaşamadığını öğrenebilirsin:
- Başarısızlık, diğer insanların senin hakkında ne düşündüğü konusunda endişe duymanı sağlıyor mu?
- Başarısızlık, arzu ettiğin geleceği takip etme yeteneğin hakkında endişe duymanı sağlıyor mu?
- Başarısızlık, sana karşı duyulan ilginin kaybolacağından endişe duymanı sağlıyor mu?
- Başarısızlık, zeka ve yeteneklerin konusunda endişe duymanı sağlıyor mu?
- Başarısızlık, görüşüne değer verdiğin insanları hayal kırıklığına uğratmaktan endişe duymanı sağlıyor mu?
- İnsanların beklentilerini azaltmak için başarılı olmayı beklemediğini söylüyor musun?
- Bir şeyde başarısız olduğunda, başarılı olmak için neler yapabileceğini hayal etmekte güçlük çekiyor musun?
- Son anlar yaklaştığında baş ağrıları, mide ağrıları veya buna benzer şikayetlerle karşılaşıyor musun?
- Sık sık, o anda göründüğü kadar acil olmayan hazırlıkları tamamlamanı engelleyen görevlerden rahatsızlık duyuyor musun?
- Hazırlığını tamamlamak için erteleme ve zamanını tüketme eğilimine sahip misin?
Başarısızlık korkusunu ele almadaki temel sorun, bilinçsiz bir düzeyde kendini gösterme eğiliminde olmasıdır. Örneğin, final sınavlarına girmek üzereyken, hafta sonu yapılması gereken bir işi bitirmek zorunda olduğunu düşünebilirsin. Başarısızlık korkusu bu şekilde davranışlarını etkileyebilme potansiyeline sahiptir.
Hedeflerini gözden geçirmelisin
İlk olarak hedeflerini değiştirerek başarısızlığa farklı bir anlam kazandırmayı denemelisin. Hedefini yeni bir şey öğrenmeyi içerecek şekilde genişletmeyi denemelisin. Böylece Vanessa Loder‘ın dediği gibi kendini teknik olarak başarısız olmayacak bir noktaya getirmiş olursun.
Örneğin, belirli bir işten mutlak miktarda gelir elde etmeyi düşünmek yerine o işin sonucundan neler öğrenebileceğini düşünmelisin. Böylece hem kazanacağın mutlak değeri hem de işin sonunda elde edeceğin öğrenme fırsatını öne çıkarmış olursun. Bu şekilde başarısız olma şansını ortadan kaldırmış olursun.
Geçmişten faydalanmayı denemelisin
Tüm olumsuz deneyimlerin görülmesi ve takdir edilmesi zor bazı faydaları vardır. Bu faydaları geçmiş başarısızlıkların içerisinde aramaya çalışmak çok daha sağlıklıdır. Bunu yaptığın zaman elde ettiğin deneyim üzerinden kendini geliştirmek çok daha kolay olacaktır.
Tchiki Davis‘in önerdiği gibi avantajları bulmak için geçmişten bir başarısızlık seçerek ondan öğrendiğin üç şeyi yazarak başlamalısın. Önemli bir işin son teslim tarihini veya son başvuru tarihini kaçırdığını düşünelim. Buradan çıkaracağın üç önemli ders nedir?
- Mükemmeliyetçiliği azaltmak.
- Daha fazla projeye hayır demek.
- Öncelikleri gözden geçirmek.
Gelecekte bu gibi problemlerin ortaya çıkmasını önlemek için ne gibi çıkarımlar yapmayı düşündün? Çıkarımlar doğrultusunda ne gibi değişiklikler yapman gerektiğini hiç düşündü mü? Düşünmemiş durumdaysan şimdi birkaç küçük değişiklik yapmak için kendine zaman ayırmayı düşünebilirsin.
Meydan okumayı düşünebilirsin
Önemli görevleri (özellikle başarısız olabileceğin görevleri) tamamlamak stresli bir iştir. Ancak bu strese nasıl yaklaşacağını bilmek senin elindedir. Stresi birçoğumuz gibi bir tehdit olarak düşündüğünde vücudun savaşa hazırlanmış olur ve bunu bir meydan okuma olarak görebilirsin.
Bir meydan okuma düşüncesine sahip olmak için aştığın geçmiş zorlukları düşünebilirsin. Diyelim ki patronun ile görüşme konusunda endişeli durumdasın. Geçmiş toplantıları düşünmek için kendine biraz zaman ayırmalısın. Toplantılarda başarılı mıydın? Kendine daha önceki başarını hatırlatman iyi bir fikir olabilir.
Korkunun geldiği yeri bulmalısın
Kendine karşı duyduğun bu olumsuz inancın temel nedeninin ne olabileceğini kendine sormalısın. Başarısızlık korkusunun nedenlerine baktığın zaman hangisine ne tür cevaplar verdiğini düşünmelisin. Korkunun nereden geldiğini düşünüyorsan onu bir kenara not etmelisin.
Korkunun nereden geldiği konusunda net bir cevap veremiyorsan kendini en iyi arkadaşına yardım ediyormuş gibi düşünebilirsin. Korkun çocukluğunda olan bir şeyden veya daha derin bir güvensizlikten geliyor olabilir mi? Korkunun kaynağını adlandırmak, gücünün bir kısmını ortadan kaldırmak anlamına gelir.
Değerlerini gözden geçirmelisin
Bazı durumlarda “ya hep ya hiç” şeklinde yaklaşıma sahip olmak sana bir şeyler kazandırmayabilir. Neyi başarmak istediğine dair net bir vizyona sahip olmaya çalışabilirsin. Ancak hedefin ile ilgili yeni şeyler öğrenebilme fırsatlarını göz ardı etmeyi düşünmemelisin.
Her zaman gelişimi ve öğrenmeyi hedefleyerek ilerlemeyi düşünürsen başarısız olma olasılığını düşürmüş olursun. Dünyanın saygın markalarında insanlara erkenden ve hızlıca başarısız olmaları öğüt verilir. Kişinin yapacağı denemeler daima kişinin daha yenilikçi ve daha gelişime açık olmasını sağlar.
Olumlu düşünmeyi öğrenmelisin
Birçok durumda kendine ne söylersen ona inanırsın. Kendinle yapacağın iç diyaloğun nasıl tepki verdiğini ve davranış biçimini etkiler. Toplumumuz başarıya takıntılıdır. Ancak en başarılı insanların bile başarısızlıkla karşılaştığını bilmek önemlidir.
- Walt Disney bir zamanlar gazeteden kovuldu. Çünkü insanlar onun yaratıcılıktan yoksun olduğunu düşündüler. O ise hayallerinin peşinden gitmeye devam etti. Disney şu anda medya alanında en güçlü markalardan birisi.
- Michael Jordan okul takımının basketbol takımından kovuldu. Çünkü koçu onun yeteneksiz olduğunu düşünüyordu. O ise çalışmaya ve çabalamaya devam etti. Michael Jordan şu anda gelmiş geçmiş en iyi basketbolcular arasında gösteriliyor.
- Warren Buffet, Harvard Üniversitesi tarafından reddedilmiş isimlerden biriydi. Çünkü yetersiz görülmüştü. O çalışmaya ve hayallerinin peşinden gitmeye devam etti. Warren Buffet şu anda dünyanın en zengin ve en başarılı iş adamlarından birisi.
- Steve Jobs bir dönem kendi kurduğu şirketten kovuldu. Çünkü başarısız olarak nitelendirilen biriydi. O ise devrim yaratacak kararlarıyla çalışmayı sürdürdü ve kendi şirketine geri döndü. Steve Jobs’ı Apple’ın yüzü oldu ve o Apple şu anda dünyanın en değerli markalarından birisi.
Olumlu düşünmek bu nedenle çok önemlidir. Olumsuz düşüncelerin hapsinde kalırsan hiçbir yere hareket edemezsin. Olumsuzlukların içine girdiğine zihinsel becerinle çeşitli felaket senaryoları oluşturabilirsin. Zihnindeki ses yaptıklarına hükmeder. Bu nedenle olumlu düşünmek için çaba göstermelisin.
Engelleri tespit etmelisin
Olumlu düşünme tek başına yeterli değildir. Sadece olumlu düşünerek bir şeyleri başarma şansın varsa bu bakış açını değiştirmekle ilgilidir. Bunun dışında bir işte veya bir çalışmada başarı şansını yükseltmek istiyorsan daha fazlasını yapmak zorundasın.
Olumlu düşünme ile engelleri tespit etmeyi bir araya getirirsen ihtiyaç duyduğun en iyi kombinasyonu oluşturmuş olursun. Bir engele çarptığın zaman korkuyu hissetmelisin ve ardından ilerlemeyi denemelisin. Engelleri tespit ettiğin zaman ilerlemenin kolaylaştığını kendin bizzat yaşamış olacaksın.
Potansiyel kazanımları düşünmelisin
Bundan sonra ne olacağını düşünmen gayet doğaldır. Fakat ortada bir belirsizlik varsa sonuçları gerçek anlamda dehşet verici olabilecektir. Kararının olası sonuçlarını düşünmek için kendine vakit ayırmalısın. En iyi ve en kötü senaryoları düşünmelisin. Böylece ortaya çıkacak sonuç için kendini hazırlamış olursun.
Bilinmeyenin korkusu seni yeni bir işe girmekten alıkoyabilir. Artıları ve eksileri tartın. Böylece hayat değiştiren bir karar verirken potansiyel başarıları ve başarısızlıkları hayal edin. İşlerin nasıl olacağını ve ne şekilde sonuçlanacağını bilmek bir yerde takılıp kalmama konusunda sana yardımcı olabilecektir.
En kötü senaryoya odaklanmalısın
En kötü durumun gerçek anlamda yıkıcı olmasına sebebiyet verebilecek bazı zamanlar vardır. Çoğu durumda en kötü senaryo gerçek olsa bile bu dünyanın sonu olmayacaktır. Bazen durumları gereğinden fazla büyütürüz. Leon Ho‘nun dediği gibi başarısızlık kalıcı değildir.
Örneğin, yeni bir işe başladığında bir öğrenme eğrisi olması gerekir. Çoğu zaman rahatsızlık verici kararlar alabilirsin ama bunlar geçici olabilirler. Stratejini değiştirebilirsin. En kötü senaryoda bile algılanan başarısızlık işin sona ermesine neden olsa bile bu yeni başlangıç anlamına gelebilir.
B planına sahip olmalısın
Bir B planına sahip olmak asla yorucu bir iş değildir. Yapmak istediğin son şey, en kötü senaryo gerçek olduğunda bir çözümü işin içine karıştırmaktır. Her zaman en iyisini ummalı ama kendini en kötüye hazırlamaya çalışmalısın. B planına sahip olmak hesaplanmış riskler alma konusunda kendine güvenmeni sağlar.
Diyelim ki belirli bir finansal kaynak yaratmak için kredi başvurusu gerçekleştirdiğiniz. En kötü senaryoda krediyi alamazsınız. Ama kredi değerindeki miktarı almanın farklı yolları olup olmadığını düşünmen gerekir. Bir sorunun üstesinden gelmek için genellikle birden fazla yol olduğunu bilmelisin.
Korkuyu hissetmelisin
Hemen hemen birçoğumuz korkunun bizi hareketsiz bırakmasına izin veriyoruz. Çünkü korkmaktan hiç hoşlanmıyoruz. Ancak ortaya çıktığında korkuyu hissetme konusunda kendine fırsat tanırsan onun hızlı bir şekilde dağıldığını ve durumun daha yönetilebilir olduğunu fark edebilirsin.
Strese girdiğin zaman veya bir şeyden korktuğun zaman sessizce arkana yaslanmayı denemelisin. İki dakikalığına derin nefes alıp vermeye başlamalısın. Bu seni önemli ölçüde rahatlatacaktır. Hatta biliyorsan daha farklı nefes tekniklerini kullanarak kendini rahatlatmak için ek çaba gösterebilirsin.
Öğrenmeye çalışmalısın
İşler planladığın şekilde gitmeyebilir. Ancak bu otomatik olarak başarısız olduğun anlamına gelmez. Ne olursa olsun bir şeyler öğrenmeye çalışmalısın. İdeal durumdan daha azı bile kendini değiştirmek ve kendini geliştirmek için harika bir fırsat olabilir.
Ne öğrendim? Bundan nasıl faydalanabilirim? Olumlu bir sonuç söz konusu mu? Yeterince derine indiğinden emin olmalısın. Başarısızlığın bir ölüm kalım meselesi olmadığını, aksine gelişim için bir fırsat olduğunu öğrendiğinde başarısızlık korkusunu yenmiş olursun.
Umarım bu yazı başarısızlık korkusunu yenme konusunda sana yardımcı olmuştur. Eklemek veya sormak istediğin bir şeyler varsa hemen yorum yapabilirsin. Ayrıca, yazımı beğendiysen onu arkadaşlarınla paylaşabilir misin?
