Biyografi nasıl yazılır? Öncelikle, biyografi yazmanın özen ve incelik gerektirdiğini söylemem gerekir. Biyografi kitabı yayına alınmış bir yazar olmak veya üniversite/lise ödevini yerine getirmek istiyor olabilirsin. Bir biyografide, birinin hayat hikayesini anlatmış olursun.
Bir biyografi yazmayı öğrenmek istiyorsan birkaç adımda bunun nasıl olacağını anlatmaya çalışacağım. Ayrıca biyografide yer alması gereken kritik elementlere yer vererek daha başarılı bir çalışma ortaya koymana yardımcı olmayı hedefliyorum.
Biyografi nedir?
Bir biyografi yazmadan önce, biyografinin tam olarak ne olduğunu anlamalısın. Biyografi, bir kişinin hayatının başkası tarafından yazılmış bir hikayesidir. Çevrimiçi biyografi olarak kendi biyografini dahi hazırlayabilirsin.
Biyografinin ne olduğunu baştan aşağı öğrenmek istiyorsan biyografi nedir konulu yazıma göz atabilirsin. Bir biyografide yazdığın her şey ilginç ve ilgili çekici olurken doğru şekilde sunulmalıdır. Aynı zamanda insanları bilgilendirecek ve eğitecek bir şeylere yer vermen gerekir.
Biyografide neler yer almalıdır?
Hayatta insanlar hakkında yazmanın istendiği belirli durumlar olacaktır. Bir biyografiye hangi bilgilerin dahil edileceğini bilmek yararlı bir ilk adım olabilir. Bazen bir kişinin hayatı çok fazla ayrıntı ve ilginç gerçeklerle dolu olabilecektir.
Bu durumda zengin ayrıntılar arasından neleri seçmen gerektiğini bilmiyor olabilirsin. Bu durumda neyi dahil edeceğini ve neyi dışarıda bırakacağını bilmek zor olabilir. Ancak, bir biyografiye neleri dahil edeceğini anlamana yardımcı olacak bazı bilgiler vardır.
1. Kişi hakkında temel bilgilerle başlamalısın
Biyografinin uzunluğunu düşünmelisin. Bu, ne kadar veya ne kadar az bilgi eklemen gerektiğini belirlemen gerektiğini unutmamalısın. Basit bir paragrafta aşağıdakiler gibi bazı genel bilgilere ve temel gerçeklere yer vermen gerekir:
- Doğum tarihi ve yeri (kişi vefat etmişse ölüm tarihi ve yeri)
- Mevcut ikamet yeri
- Eğitim geçmişi
- Profesyonel deneyimi
- Uzmanlık alanı
- Büyük başarımları
Bu öğelerin hepsinin her biyografiye dahil edilmesine gerek yoktur. Biyografiyle ilgili kişinin hikayesine ve biyografinin oluşturulma mantığına göre düşünmen gerekir. Bir biyografide hangi bölümlerin yer alacağını belirlemek için bu bilgileri kullanmalısın.
2. Derinlemesine bilgilere yer vermelisin
Bir biyografiye dahil olanlar, biyografi uzadıkça daha karmaşık hale gelecektir. Ne kadar çok kelime kullanman gerekiyorsa dahil etmek için o kadar çok bir şeyler düşünebilirsin. Birkaç sayfa uzunluğundaki bir biyografide kişinin geçmiş ayrıntılarına yer vermeyi deneyebilirsin.
Biyografi bir kitap olacaksa bu durumda daha fazla ayrıntıya yer vermen gerektiğini unutmamalısın. Daha uzun olacak bir biyografiye dahil etmek isteyeceğin birkaç temel bileşenden şu şekilde bahsedebilmek mümkündür. Bunlar şart olmasa bile önemlidirler:
- Doğum ve çocukluk: Birinin büyüdüğü zaman ve yer hakkında ayrıntılar vermek, okuyucularına tarihsel bağlam kazandırmış olacaktır. Örneğin, 1960-1980 arasında yaşamış biri hakkında bilgi verirken dönemin şartlarına değinmen gerekebilir.
- Yetişkin yaşamı: Biyografinin büyük bir kısmı büyük olasılıkla önemli olayların ortaya çıkmaya başladığı kişinin yetişkin yaşamına odaklanır. Bir ilişkinin başlangıcı, dramatik bir yaşam değişikliği veya daha farklı bir dönüm noktası gibi önemli olaylara odaklanmalısın.
- Vefat: Biyografiye konu olan kişi vefat etmişse, muhtemelen hayattan göç etmeden önce ortaya çıkan olayları ele almak isteyeceksin. Geride bırakmış olduğu mirasa odaklanabilirsin. Bu biyografin için son derece akıllıca olacaktır.
- İlginç gerçekler: Okurların ilgisini çekecek veya özellikle biyografinin yazıldığı amaçla alakalı şeyler seçerek kişinin hayat hikayesiyle ilgili ilginç hikayeler paylaşmaya çalışabilirsin. Bu yazmış olduğun biyografiyi daha okunabilir hale getirecektir.
- Kişi hakkında ayrıntılar: Kişi makalelere, kitaplara ve haberlere konu olmuşsa, başkalarının kişi hakkında söylediklerini gösteren birkaç alıntı yaparak çalışmayı düşünmen daha doğru olacaktır. Böylece çalışmanı geniş bir kapsama yaymış olursun.
Daha kapsamlı biyografiler yazarken, neleri dahil edeceğin ve kişi hakkında nelere yer vereceğin ile ilgili bol bol soruyla karşılaşmış olacaksın. Bu kişinin neden senin için ilginç olduğunu ve kimlerin biyografiyi okumak için ilgili olacağını hesaba katman gerekecektir.
3. Hedef kitleni düşünmelisin
Harika bir biyografi yazmanın anahtarı gerçekten bu fikirde gizlidir. Hedef kitlen için hem alakalı hem de ilginç olan gerçekleri seçmelisin. Bunu yapmak için biyografiye neden ihtiyaç duyulduğunu ve onu kimin okuyacağını düşünmelisin.
Şirket içerisinde paylaşılacak bir biyografi haricinde biyografiyi kimin okuyacağını her zaman bilemezsin. Bu durumda, okuyucuların kişiyle ilgilendiğinden emin olmalısın. Örneğin, tarihle ilgilenmeyen birinin padişahlardan birinin hayat hikayesini okumasını beklememelisin.
1. Özne seçmelisin
Bir biyografi yazmanın ilk adımı “özneyi” seçmektir. Özne hayatta mı yoksa vefat mı etmiş? Çoğunlukla, süreç her iki şekilde de aynı olacaktır. Önemli yaşam olaylarını, ilişkileri ve kişinin toplum üzerindeki etkisini incelemek istersin. Bir özne seçerken kendine sorman gereken birkaç soru vardır:
- Kişinin hayatı bir biyografi gerektirecek kadar ilginç mi?
- Başkalarını cesaretlendirecek bir etki var mı yok mu?
- İlgili kişinin hayatı kitle ile bağlantı kuracak nitelikte mi?
- Özne zaten ünlü mü yoksa ön plana çıkarılması gereken biri mi?
Tüm bu sorulara en net bir biçimde cevap verdikten sonra yazma aşamasına hazırlanmaya başlayabilirsin. Ancak öncelikle kişinin durumuyla ilgili bir netleştirme yapman gerekir. Bunun için aşağıdaki notlardan yararlanabilirsin.
- Ünlüler hakkında yazmak: Ünlüler ve ünlü figürler evrensel olarak ilginç olarak görülür. Daha geniş kitleye sahiptirler. Ünlü bir kişi hakkında yazmayı seçmen durumunda biyografinin diğerlerinden bir şekilde öne çıktığından emin olmalısın.
- Bilinmeyen bir kişi hakkında yazmak: İnsanların ilgisini çekebilecek olağanüstü bir hikayesi olan sıradan bir insan tanıyorsan onun hakkında yazmaktan korkamamalısın. Sadece biyografiyi okuyucularla bağlantı kuracak şekilde odaklamaya dikkat etmelisin.
- Vefat etmiş bir kişi hakkında yazmak: Vefat etmiş biri hakkında yazarken ona erişme şansın olmayacaktır. Kişinin yaşamına dair samimi bir fikir edinmek için ailelerinden veya eski meslektaşlarından bilgi alabilirsin.
- Kişisel biyografi yazmak: Diğer tüm biyografilerin aksine kendi kişisel biyografini yazmak istiyor olabilirsin. Edebi anlamda bu bir otobiyografi olarak kabul edilir. Çevrimiçi biyografi yazmak için buradaki aynı adımları kullanabilirsin.
2. Kişiden izin almalısın
Biyografisi yazılacak kişiyi seçtikten sonra muhtemelen onun iznine ihtiyacın olacak. Kişi vefat etmişse yaşayan aile üyelerinden izin isteyebilirsin. Bu her zaman bir koşul değildir. Herkese açık bir biçimde bulundukları için çeşitli ünlüler hakkında izinsiz biyografiler yazılmıştır.
Bununla birlikte kişinin sana bilgi vermek istemesi biyografiyi daha ilgi çekici kılacaktır. Diğer taraftan, izin almadan biyografi yazmak istiyorsan iftira gibi görülebilecek her şeyden uzak durmalısın. Biyografi nedeniyle birinin itibarını zedelersen problem yaşayabilirsin.
3. Kişinin hayatını araştırmalısın
Biyografi yazmanın en eğlenceli ama aynı zamanda en yorucu kısmı araştırma yapmaktır. Biyografisini yazacağın kişinin hayatını araştırman gerekir. Araştırmanı yürütürken en önemli birinci kaynak kişinin kendisi olacaktır. Fakat kişi vefat etmişse bu bir seçenek olmayabilir.
- Birincil kaynakları kullanma: Biyografiye konu alan kişi dışında pek çok birincil kaynak vardır. Öznenin kişisel yazılarını, konu hakkında ilk elden bilgi içeren belgeleri, istatistiksel kayıtları veya bir haber yazısını birincil kaynak olarak kabul edebilirsin.
- İkincil kaynakları kullanma: Akıllıca seçim yapman durumunda ikincil kaynaklar en az birincil kaynaklar kadar önemlidir. İkincil kaynak, kişiyi doğrudan tanımayan veya bir olaya kendi gözleriyle şahit olmayan biri tarafından oluşturulmuş bir tür içeriktir.
Bir inceleme, analiz veya belgesel gibi birincil veya ikincil kaynaklara dayalı olarak oluşturulmuş pek çok farklı ikincil kaynak vardır. Bu kaynakları kullanırken güvenilir olup olmadıklarına karar verebilmek için yazarın güvenilirliğini kontrol etmen gerekir.
4. Biyografi biçimini seçmelisin
Biyografi, bir kişinin hayatının kurgusal olmayan bir anlatımıdır. Bu nedenle başlangıçtan itibaren ilerlemek hikayenin geri kalanını güzel bir şekilde hazırlamış olacaktır. Bununla birlikte, okuyucunun pek bir anlam içermeyen çocukluk yıllarına yönelik talepleri olmayabilir.
Bu nedenle, fikirlerini bir biçime sokman gerekir. Gerçekten derinlemesine incelemeden önce bu biçimi belirlemen gerektiğini unutmamalısın. Bir biyografi düzenlemenin temel anahtarı her zaman bir temaya geri dönen bir hikaye anlatmaktır.
5. Hikayeyi anlatmalısın
Tüm bilgileri toplamadan önce onunla ne yapacağını karar vermelisin. Genel olarak bir taslakta başlamak en iyisidir. Böylece biyografiye hangi ayrıntıların dahil edileceğini bilirsin. Ana noktayı veya tezi belirlemelisin. Ardından her bölümün tezi için hikayenin ana hattına odaklanmalısın.
Bir kişini tüm hayatını anlatmak mı yoksa hikayesinin önemli bir yönüne odaklanmak mı istiyorsun? Hayatlarını bir zaman tüneli şeklinde oluşturmalısın. Böylece neyi ele alacağına daha net bir biçimde karar vermiş olursun.
6. İlk taslağı hazırlamalısın
Artık ayrıntıları doldurma zamanı geldi. Biyografiye konu olan kişiyi doğru bir şekilde sunmayı ve ilgi çekici bir hikaye anlatmayı unutmamalısın. Alakalı ayrıntıları eklemeye çalışmalısın, aktarmak istediğin temaya bağlı kalmalısın ve okuyucunu ilgi çekici ve motive edici öğelerle yakalamalısın.
Yazarken yazmanın tadını çıkarmalısın. Başka birinin hayatının kronolojisi aracılığıyla paylaşmak istediğin hikayeye yatırım yaptıysan bu iyi bir şeydir. Okurların ilgisini çekebilecek ve konuna güvenmiş olacaksın. Bu yüzden yolculuğun tadını çıkarmalısın.
7. Çalışmanı düzenlemelisin
Biyografide yer alması gereken önemli elementlere göz attıysan düzenleme aşamasında çok fazla sıkıntı yaşamazsın. Düzenleme yaparken kronolojiye, olaylara veya ana hatlara bağlı kaldığından emin olmalısın. Böylece çalışmanı en iyi şekilde düzenlemiş olursun.
Biyografiden memnun olduğunda, kişiden veya kullandığından diğer birincil kaynaklardan geri bildirim almalısın. Önerilen değişiklikleri yapma konusunda dikkatli olmalısın. Bu değişikliklerin hazırladığın biyografi için önemli olduğunu unutmamalısın.
