Depersonalizasyon nedir?

Depersonalizasyon aynı zamanda duyarsızlaşma adıyla bilinir. Kişinin kendisinden, düşüncelerinden ve duygularından kopması durumudur. Farklı ruh hastalıklarının bir sonucu olabilir. Bazı kişilerde ise tek başına ortaya çıkabilen bir sorun olarak kendini gösterebilir.

Eğer dikkatli olmazsan duyarsızlaşma tüm hayatını etki altına almaya başlayabilir. Çeşitli terapi adımlarıyla çözüme kavuşturulabilir. Fakat bilinçli davranmak önceliğin olmalıdır. Aynı zamanda terapilerde sana verilen görevleri başarılı bir şekilde yerine getirebilmen önemlidir.

Depersonalizasyon nedir?

Depersonalizasyon en basit tanımıyla kişinin kendisinden ve duygularından derin düzeyde kopma yaşamasıdır. Psikolojik bir olgu olarak kabul edilir ve duyarsızlaşmayla özdeşleştirilir. Duyarsızlaşma yaşayan kişi kendini bir rüyada yaşıyormuş gibi hissetme eğiliminde olur.

Duyarsızlaşmanın belirtileri kişiden kişiye değişiklik gösterir. En önemli etkisi kişinin benlik duygusunu tamamen yok etmekle ilgilidir. Belirtileri fark etmene rağmen doktora gitmemeyi tercih edersen kısa süre içerisinde çok daha güçlü bir ruhsal bunalım yaşayabilirsin.

Depersonalizasyon veya derealizasyon bir başka sağlık sorununun belirtisi olabilir. Ruhsal veya fiziksel bir sağlık sorunuyla boğuştuğundan çeşitli problemler yaşayabilirsin. Özellikle stres bozukluğu, derin üzüntü, travma ve kaygı bozukluğu tetikleyici etkenlerdirler.

Kelime anlamında depersonalizasyon ne demek?

Depersonalizasyon kelime anlamında “kişisel kimlik kaybı” demektir. Fransızca kökenli olan “dépersonnalisation” kelimesinden türemiştir. Kişisel kimlik kaybı olarak bahsedilen terim anlamı ilk defa 1898 yılında filozof Ludovic Dugas tarafından kullanılmıştır.

Bu kelimenin diğer dillerde yazılış biçimleri arasında çok büyük farklıklar yoktur. İngilizce (ve Almanca) “depersonalization”, İspanyolca “despersonalización”, İtalyanca “depersonalizzazione” ve Portekizce “despersonalização” şeklinde yazılan bir kelimedir.

Depersonalizasyon neden olur?

Depersonalizasyona neden olabilecek pek çok farklı faktör vardır. Hangi faktörün daha etkin olduğunu öğrenebilmek için kişinin doğru yöntemlerle muayene edilmesi gerekir. Bazı kişiler yoğun stresi kaldıramazlar ve bu sebeple depersonalizasyon belirtileri gösterebilirler.

• Yoğun stres: Stres her insanda aynı etkiye sahip değildir. Gereğinden fazla boğucu olabilir ve hayatı zorlaştırabilir. Kişi yaşamıyormuş gibi hissetmek zorunda kalabilir.
• Madde bağımlılığı: Kişinin gerçeklik duygusunu zayıflatan her türlü maddeye yönelik bağımlılık depersonalizasyon bozukluğunun oluşumuna neden olabilir.
• Ruh sağlığı sorunları: Depresyon ve kaygı bozukluğu gibi çeşitli ruh sağlığı problemlerine sahip olman durumunda depersonalizasyon yaşayabilirsin.
• Uyku problemleri: Aşırı yorgunluğa ve diğer yaşam faktörlerine bağlı olarak uykusuzluk çekersen çevrendeki pek çok duruma karşı duyarsızlaşmaya başlayabilirsin.
• Travma problemleri: Cinsel istismar dahil olmak üzere savaş, kaza ve doğal afet gibi yaşanabilecek pek çok psikolojik travma depersonalizasyon problemine neden olabilir.

Duyarsızlaşma veya gerçeklikten kopma hissi gibi sorunların tek bir sebebi yoktur. Her şey kişiden kişiye değişebilir. Kendini garip hissetmek gibi durumla başlayan süreç epey rahatsız edici bir noktaya ulaşabilir. Bu sebeple bilinçli davranıp profesyonel destek almanı öneririm.

Depersonalizasyon hayatını nasıl etkiler?

Ruh sağlığıyla ilgili problemlerin büyük bir kısmı sinsidirler. Sana hiç fark ettirmeden ruh halini değiştirirler. Günlük yaşantın dahil olmak üzere hayatının pek çok noktasında sorun yaşamana neden olurlar. Üstelik her geçen gün eskisinden daha kötü olmaya başlarsın.

• Fiziksel sorunlar: Depersonalizasyon baş ağrısı, sersemlik ve yorgunluk biri sorunlar yaşamana neden olabilir. Destek olmadan hayat mücadelene devam edemezsin.
• Üretkenliğin azalması: İşte veya okulda eski üretkenliğini kaybedebilirsin. Çünkü zihnin bir sis bulutunun içinde olur ve hiçbir şeye anlayış göstermemeye başlayabilirsin.
• Odaklanma sorunu: Duyarsızlaşma başladığı andan itibaren hayatın alt üst olabilir. Görevin olan bir şeyleri yapmakta zorlanabilir ve zihninin raydan çıktığını hissedebilirsin.
• İlişki problemleri: Sen istemesen bile duyarsızlaşma seni içine kapanık birine dönüştürebilir. Arkadaşlarınla ve sevdiklerine karşı her zaman gergin olabilirsin.
• Kopukluk hissi: Duyarsızlaşma sebebiyle kendini garip hissetmek zorunda kalırsın ve her şeyden kopuk yaşamaya başlarsın. Çevrendeki insanlarla bağlantı kuramazsın.
• Duygusal sorunlar: Bir şekilde gerçeklikten kopma hissine sahip olduğunda duygusal çöküntü yaşarsın. Yaşadığın kaygı ve üzüntü duygusal bir girdap oluşturabilir.
• Benlik kaygısı: Yaşadığın tüm problemler zaman içerisinde kimliğini kaybetmene neden olabilirler. Zihnin hiçbir soruya cevap veremez ve seni farklı düşüncelere itebilir.

Her insan zaman zaman kendini rüyada gibi hissetmeye başlayabilir. Fakat depersonalizasyon ile birlikte gelen rüyada gibi hissetmek durumu farklıdır. Tekrarlayıcı olduğundan hayatını derinden etkiler. Basit hayat işlevlerini dahi yerine getirmekte zorlanabilirsin.

Depersonalizasyon belirtileri nelerdir?

Depersonalizasyon belirtileri herkeste aynı değildir ve takip edilebilecek belirli kurallar dizisi yoktur. Sadece insanların gösterdiği ortak davranışlar üzerinden bir takım değerlendirmeler yapılabilir. En önemli belirtililer ise yaşamıyormuş gibi hissetmekle bağlantılıdırlar.

• Kopuk hissetme: Yaşadığın her şey sana garip gelebilir. Dış dünyayla bağını neredeyse tamamen koparırsın. En önemlisi ise gerçeklik algın yitme noktasına gelir.
• Gerçeküstü yaşam: Kendini bir filmde gibi hissedersin ve gerçekliği ihmal edersin. Çoğu zaman yaşamıyormuş gibi hissetmek en büyük problemin olur.
• Depresif tavırlar: Duyarsızlaştığında depresif tavırların ciddi boyutlarda artar. Kendini garip hissetmek yetmezmiş gibi sinir, kaygı ve panikle uğraşmak zorunda kalırsın.
• Rutinde kaybolmak: Kendini bir robot gibi hissedersin ama çalışan hiçbir şeyin parçası olamazsın. Ruhun içinden çekilmiş gibi olur ve yaşama heyecanını yitirirsin.
• Anılarla inatlaşmak: Hiçbir zaman anılarına tam anlamıyla güvenme fırsatın olmaz. Her şey karmaşık bir bulmaca gibidir ve parçaları tamamlamakta zorlanırsın.
• Gizemli macera: Sürekli gizemli bir macerada olduğunu düşünürsün. Sis bulutları içinde kendini rüyada gibi hissetmek doğaldır ve onları dağıtmakta epey sonlanırsın.
• Uyuşukluk hissi: Duygularını kontrol edemezsin ve uyuşmuş gibi davranmaya başlarsın. Bulutların ardında yaşarsın ve gerçeklikten kopma hissi tüm benliğini ele geçirir.

Depersonalizasyon belirtilerinin herkeste aynı şekilde olmayacağını bilmelisin. Kendini her garip hissettiğinde veya dünyadan kopuk yaşadığını düşündüğünde bir sorun olmayabilir. Fakat belirtiler tekrarlamaya başladıysa en kısa sürede bir doktora danışmalısın.

Güvenilir depersonalizasyon testi var mı?

Evet, son derece güvenilir sonuçlara sahip bazı depersonalizasyon testleri vardır. Testlerin amacı çevresiyle arasındaki bağı koparmış ve ruh sağlığı kötü olan kişilerde duyarsızlaşma olup olmadığını anlamaktır. Bir depersonalizasyon testi birbiriyle ilişkili farklı soruları içerir.

• Depersonalization-derealization disorder test: PsychMechanics’in oluşturduğu bu test basit işleyişiyle dikkat çeker. 20 sorudan oluşur ve hislerine yönelik bir takım sorular sorar. Sonucunda ise puanlama üzerinden bir genel resim çizebilir.
• Depersonalization-derealization test: IDRLabs tarafından oluşturulan bu depersonalizasyon testi 20 soruya sahiptir. CEFSA ölçeğiyle uyumlu bir test olduğundan klinik düzeydeki değerlendirmelere yakın sonuçlar elde edilmesini sağlar.
• Depersonalization test (DDD): Psychologia’nın testi tamamen bilgilendirme amaçlıdır. Yaşantında bir sorun olup olmadığını anlamana yardımcı olur. Test sonuçlarına göre bir psikiyatra veya nöroloğa gitmek sağlığın ve hayatın açısından iyi bir fikir olabilir.
• Derealization test: Quiz Expo’nun sunduğu bu test diğerlerine göre biraz daha basittir ve bilgilendirme amaçlıdır. Öncesinde sana bir takım ön bilgiler verir. Böylece testten tam olarak ne beklemen gerektiğini detaylıca öğrenebilirsin.

Söz konusu testlerden alınan sonuçlar güvenilir olsalar bile klinik geçerliliğe sahip değildirler. Testlerin sonuçlarına bağlı olarak kendi başına bir tedavi planı çizmemelisin. Depersonalizasyon testiyle sadece profesyonel destek alıp almamaya karar verebilirsin.

Depersonalizasyonun tedavisi var mı?

Evet, depersonalizasyon bozukluğunun tedavisi vardır. İlk olarak belirtileri ortadan kaldırabilecek tarzda bir terapi planı oluşturulur. Beklenen verim alınamazsa kişiye uygun olarak terapiyle birlikte ilerleyen aşamalı bir ilaç tedavisine başvurulur.

Terapiler dışında bazı bilinçlenme egzersizlerine ve nefes egzersizlerine başvurulabilir. Kademeli olarak kas gevşetme gibi adımlar atılabilir. Aynı zamanda dengeyi beslenme ve yeterli uyku gibi sağlıklı yaşam kazanımlarını elde edebilmen için çaba gösterilir.

Depersonalizasyon nasıl geçer?

Depersonalizasyon insanı aşırı derece duyarsız hale getirdiğinden ürkütücü bir deneyimdir. Pek çok kişi için ürkütücü olduğu kadar kafa karıştırıcıdır. Depersonalizasyon tedavisi için kişiye uygun özel çözümler üretilmelidir. Aksi taktirde tedaviden pek verim alınamayabilir.

• Konuşmaya dayalı terapi: Psikodinamik terapi ve bilişsel davranışçı terapi yardımıyla depersonalizasyon sorunlarına çözüm getirilebilir. Terapilerde amaç kişiyi çevresine ve duygularına yeniden bağlı hale getirebilecek stratejiler geliştirmektir.
• Sağlıklı yaşam tarzı: Yaşam tarzın sağlıklı değilse duyarsızlaşma ve benzeri sorunları aşmakta epey bir zorlanabilirsin. Stres yönetimini önemli olsa bile sağlıklı beslenme gibi yaşam tarzını derinden etkileyecek faktörlere dikkat etmen gerekir.
• İlaç tedavisi: Depersonalizasyon tedavisi için geliştirilmiş özel bir ilaç yoktur. Genel anlamda depresyonla mücadelede kullanılan ilaçlara başvurulur. Doktorun mevcut durumuna uygun olarak düzenli bir şekilde kullanılabilecek çeşitli ilaçlar yazabilir.
• Kişisel gelişim: Kendinize dikkat etmediğin takdirde duyarsızlaşma gibi sorunların üstesinden gelemezsin. Kaygı bozukluğu ve stres gibi durumlarda neler yapman gerektiğini bilmen durumda kendin için faydalı adımlar atabilirsin.

Depersonalizasyon tedavisi için daima doktorununun önerilerine bağlı kalmaya özen göstermelisin. Belirtileri fark ettiğinde en kısa sürede destek almalısın. Rüyada gibi hissetmek ve buna benzer durumları küçümsersen daha ciddi sorunlarla karşılaşabilirsin.

Depersonalizasyon için kullanılabilecek ilaçlar nelerdir?

Depersonalizasyon bozukluğu için özel olarak üretilmiş bir ilaç yoktur. Depresyon tedavisinde kullanılan ilaçların bir kısmı kişinin tedavi planına eklenebilirler. Fakat tam anlamıyla net bir ilaç isminden söz edebilmenin mümkün olmadığını bilmek gerekir.

• Benzodiazepin ilaçlar: Benzodiazepin ilaçlar doğrudan tedavi için değerlendirilmezler. Öncelik her zaman yaşanan anksiyete problemini ortadan kaldırmaktır. Anskiyete ortadan kaldırılmasa bile etkileri azaltılarak duyarsızlaşmaya olan katkısına engel olunur.
• Antipsikotikler: Antispikotik ilaçlar duyarsızlaşma belirtilerini tedavi etmek için kullanılabilirler. Ancak diğer pek çok ilaç türünün yanında ilk seçenek değildirler. Öncelikli olarak diğer ilaçların tercih edilmesi beklenir.
• Ruh hali dengeleyiciler: İnsanların duygularını yatıştırma ve duyarsızlaşma belirtilerini ortadan kaldırmak için kullanılabilirler. Her ne kadar bu tür ilaçlar bipolar bozukluk veya depresif atakların tedavisinde tercih edilseler bile işe yarayabilirler.
• Antidepresanlar: Diğer pek çok ruh sağlığı probleminde olduğu gibi bu tür ilaçlar duyarsızlaşma için bir çözüm olabilirler. Seçici serotonin geri alım inhibitörleri en yaygın olanlardır. Bazen ise tirisiklik antidepresanlar tercih edilebilirler.

Duyarsızlaşma tedavisi için kafana göre ilaç kullanmaman gerekir. Belirli bir ilacın yan etkilerini takip etmek ve tedavi planını uygun şekilde değiştirmek profesyonellerin işidir. Bir psikiyatr veya nörolog tavsiye etmediği sürece ilaç kullanımından uzak durmalısın.

Duyarsızlaşmaya yönelik hızlı bir çözüm var mı?

Duyarsızlaşma için hızlı bir tedavi yöntemi yoktur ama anlık olarak atabileceğin bazı adımlar vardır. Bunlar duyarsızlaşma sırasında etkileri hafifletmeye yönelik çözümlerdir. Eğer kendini kontrol etmekte zorlanıyorsan belirttiğim adımları uygulamayı deneyebilirsin.

• Derin nefes alma: Derin derin nefes almak sinir sistemini rahatlatır. Duyarsızlaşma sorunu yaşadığın sırada kaygı durumunu yönetebilmek için idealdir.
• Fiziksel egzersizler: Çok hafif düzeyde egzersiz yapmak rahatlaman konusunda sana yardımcı olabilir. Yürüyüşe çıkmak yapabileceğin en basit fiziksel egzersizdir.
• Soğuk sudan yararlanma: Duyarsızlaştığını hissettiğin zaman yüzüne soğuk su çarpabilirsin. Alternatif olarak soğuk duş alarak duyularını harekete geçirebilirsin.
• Temiz hava alma: Temiz hava almak seni rahatlatabilir. Bazen çıplak ayakla toprağa basmak ve toprağı hissetmek duyularına odaklanmana yardımcı olabilir.
• Yerinde hareket etme: Olduğun yerde zıplamak bazen duyularına yabancılaşmana engel olabilir. Bu sayede anlık olarak duyarsızlaşmadan kurtulabilirsin.

Duyarsızlaşma tedavisi normalde uzun süreli bir süreçtir. Belirgin şok durumlarında atacağın adımlar o anki kaygının üstesinden gelmeni sağlarlar. Sık sık depersonalizasyon yaşayan biriysen uygun bir tedavinin belirlenmesi için en kısa sürede profesyonel destek almalısın.

Depersonalizasyon için terapiler işe yarar mı?

Depersonalizasyon tedavisi için terapiler birincil tedavilerdirler. Psikiyatr, nörolog veya psikolog ilk olarak terapi önerisinde bulunur. Fakat terapilerde takip edilebilecek farklı yöntemler vardır. Kişinin tedaviye yaklaşımı ve bilinç düzeyi terapilerin etkisini belirler.

• Travma odaklı terapi: Yaşadığın duyarsızlaşma belirtilerine göre uygulanan bir terapidir. Sorunun kaynağı travma yaratan bir olay ise son derece etkili bir çözümdür.
• Psikodinamik terapi: Hem derealizasyon hem de depersonalizasyonda etkilidir. Öncelik hastalığın ortaya çıkış sebebini öğrenmek ve onlar hakkında konuşmaktır.
• Bilişsel davranışçı terapi: Kafandaki düşüncelere meydan okuman için takip edilen bir terapi biçimidir. Duyarsızlaşma belirtilerini ortadan kaldırmak için stratejiler geliştirilir.

Terapiler duyarsızlaşma tedavisi için son derece etkilidirler. Beraberinde depresyon, anksiyete ve daha farklı ruh sağlığı sorunlarını aşmana yardımcı olabilirler. Ayrıca hayatında daha bilinçli bir birey olabilmen için stratejiler ve yöntemler keşfetmen için kestirme yoldurlar.