Duygular, yaşamımız üzerinde güçlü bir etkiye sahiptir. Duyguları tam olarak anlamak için temel özellikleri hakkında bilgi edinmelisin.
Duygular günlük hayatımızı yöneten en önemli faktörlerden biridir. Mutlu, öfkeli, üzgün, sıkılmış veya sinirli olup olmadığımıza dayanarak kararlar alırız. Bir başka ifadeyle günlük hayatımızda teşvik edilen duygulara dayanarak aktiviteler ve hobiler seçeriz.
Özet: Duygular nedir?
Don Hockenbury ve Sandra E. Hockenbury’nin tanımlamasına göre bir duygu, üç farklı bileşeni içeren karmaşık bir psikolojik durumdur. Öznel deneyim, fizyolojik tepki ve davranışsal veya anlamsal tepki bu üç bileşeni oluşturur ve duyguyu tanımlamada kullanılırlar.
“Duygular nedir? Duygusal yanıt türleri nelerdir?” gibi sorulara cevaplar arıyorsan aşağıdaki maddelere göz atabilirsin. Bu maddelerin her birisi özettir. Daha fazlasını öğrenmek istiyorsan yazıyı okumaya devam etmeni öneririm:
- Duygu türleri nelerdir?
- Öznel deneyim nedir?
- Fizyolojik tepki nedir?
- Davranışsal tepki nedir?
- Duygular ile ruh hali arasındaki fark nedir?
1. Duygu türleri nelerdir?
Araştırmacılar duyguların ne olduğunu tanımlamaya çalışırken aynı zamanda farklı duygu türlerini tanımlama ve sınıflandırma yoluna gitmişlerdir. Açıklamalar ve görüşler zamana göre gelişim göstermiş ve değişmiştir.
1972 yılında psikolog Paul Ekman altı temel duygudan söz etmiş ve bunların dünya üzerindeki tüm insan kültürlerinde geçerli olduğunu ifade etmiştir. Korku, iğrenme, öfke, şaşkınlık, mutluluk ve üzüntü bu altı temel duygudur.
1999 yılında Ekman listesini genişleterek birkaç temel duygu eklemesi yapmıştır. Utanç, heyecan, hor görme, gurur, ayıplama, memnuniyet ve neşe temel duyguların arasına eklenmiştir. Ancak duyguları tanımlama çalışmaları sadece onunla sınırlı kalmamıştır.
Duyguları en iyi şekilde anlamak için onun temel üç bileşenine odaklanmak gerekir. Öznel deneyim, fizyolojik tepki ve davranışsal veya anlamsal tepki olarak bilinen bu üç bileşeni en iyi şekilde irdeledikten sonra duyguların tam olarak ne anlama geldiğini öğrenebilirsin.
2. Öznel deneyim nedir?
Uzmanlar, geçmiş veya kültürden bağımsız olarak dünyanın her yerindeki insanlar tarafından deneyimlenen bir takım temel evrensel duygular olduğuna inanırlar. Bunun yanında araştırmacılar duyguları deneyimlemenin son derece öznel olduğunu düşünürler.
Kızgın, üzgün veya mutlu gibi duygular için geniş etiketlere sahip olsak bile bu duygularla ilgili kendi deyimlerin çok daha çok boyutlu olabilecektir. Dolayısıyla bunlar daha öznellik taşıyacaklardır. Örneğin, öfkeyi düşünün. Her öfke aynı mıdır? Kendi deneyimine göre öfkenin boyutu değişebilir.
Ayrıca her zaman her duygudan saf formlar halinde bahsedebilmek mümkün değildir. Farklı olaylar veya yaşamlarımızdaki durumlar karşısında karışık duygular içerisinde olabiliriz. Örneğin yeni bir işe başlarken kendini hem heyecanlı hem de gergin hissedebilirsin.
3. Fizyolojik tepki nedir?
Endişeden dolayı midende rahatsızlık olduğunu veya kalbinde korku hissinin bulunduğunu hissetmiş olabilirsin. Bu durumda duyguların güçlü fizyolojik reaksiyonlara neden olduğunun farkındasın demektir. Bu durumu birkaç farklı örnekle açıklamak mümkündür.
Avuç içinin terlemesi veya kalp atışlarının aşırı hızlanması gibi durumlar sık sık yaşayabilecek olduğun fizyolojik tepkilerin bazılarıdır. Bunlar otonom sinir sisteminde yer alan sempatik sinir sistemi tarafından düzenlenirler.
Otonom sinir sistemi, kan akışı ve sindirim gibi istemsiz vücut tepkilerini kontrol eder. Sempatik sinir sistemi, vücudun mücadele etmek veya kaçmak reaksiyonlarını kontrol etmekle görevlidir. Bir tehditle karşı karşıya kaldığında alacağın karar bu sistemin bir çıktısı olacaktır.
4. Davranışsal tepki nedir?
Son bileşen belki de en çok tanıdığın bileşendir. Bu duygunun gerçek ifadesidir. Etrafımızdaki insanların duygusal ifadelerini yorumlamak için önemli miktarda zaman harcarız. Bu ifadeleri doğru bir şekilde anlama kabiliyetimiz daha çok duygusal zekaya bağlıdır.
Araştırmalar, birçok ifadenin mutluluğu ifade eden bir gülümseme veya üzüntüyü ifade eden bir somurtma gibi evrensel olduğunu gösterir. Ayrıca sosyokültürel normal duyguları ifade etme ve yorumlamada da rol oynarlar.
Örneğin, Doğu kültürünün hakim olduğu Japonya ile Batı kültürünün hakim olduğu ABD ülkelerini duyguları ifade etme açısından ele alabiliriz. ABD’de insanlar başkaları olduğunda dahi olumsuz duygularını ifade ederlerken, Japonya’da insanlar bunu sadece yalnız kaldıklarında yaparlar.
5. Duygular ile ruh hali arasındaki fark nedir?
Gündelik hayatta insanlar duygular ile ruh hali kelimelerini birbirlerinin yerine kullanırlar. Ancak psikologlar ikisi arasında bir ayrım yapmaya özen gösterirler. Bir duygu normalde oldukça kısa ömürlüdür ama yoğundur. Duyguların ayrıca kesin ve tanımlanabilir bir nedeni olabilir.
Örneğin, siyaset konusunda bir arkadaşınla aynı fikirde olmadığın zaman kısa süreliğine kendini kızgın hissedebilirsin. Öte yandan, bir ruh hali genellikle bir duygudan daha hafif ama daha uzun ömürlüdür. Buna ek olarak ruh halinin gerçek nedenini belirlemek zor olabilir.
Umarım bu yazı duyguları ve duygu türlerini anlama konusunda sana yardımcı olmuştur. Eklemek istediğin bir şeyler varsa hemen yorum yapabilirsin. Dilersen aşağıdan e-posta listeme katılarak tüm yazılarımdan anında haberdar olabilirsin.
