Duygusal zeka nedir ve nasıl geliştirilir?

Duygusal zeka, başarı için önemli olan bir yetenektir. Duygusal zekanın ne olduğunu ve onu nasıl geliştireceğini hemen öğrenebilirsin.

Duygularımızı ifade etme ve kontrol etme yeteneğimiz oldukça önemlidir. Fakat, başkalarının duygularını anlama ve yorumlama yeteneğimiz de önemlidir. Örneğin, bir arkadaşının üzüldüğünü veya sinirlendiğini anlamadığın bir an düşünebilirsin. Kocaman bir boşluk değil mi?

Özet: Duygusal zeka nedir?

Bahsetmiş olduğum bu yeteneğe psikologlar duygusal zeka adını verirler. Üstelik bazı uzmanlara göre duygusal zeka yaşamdaki genel başarını etkileyen bir şeydir. Hatta duygusal zekanın zeka becerisinden (IQ) çok daha etkin bir role sahip olduğunu düşünenler de vardır.

“Duygusal zeka nedir? Duygusal zeka neden önemlidir?” gibi sorulara cevaplar arıyorsan aşağıdaki maddelere göz atabilirsin. Bu maddelerin her birisi özettir. Daha fazlasını öğrenmek istiyorsan yazıyı okumaya devam etmeni öneririm:

1. Duygusal zekaya genel bakış
2. Duygular neden önemlidir?
3. Duygusal zeka hangi aşamalardan oluşur?
4. Duygusal zeka gündelik hayata nasıl etki eder?
5. Duygusal zeka nasıl geliştirilir?
   • Stresi azaltmayı öğrenmelisin
   • Duygusal zekayı geliştirmeye başlamalısın
   • Duygusal zekayı artıracak yollara başvurmalısın

1. Duygusal zekaya genel bakış

Duygusal zeka, duyguları algılama, kontrol etme ve değerlendirme yeteneğini ifade eder. Bazı araştırmacılar duygusal zekanın öğrenilebilir ve güçlendirilebilir olduğunu öne sürerler. Bazı araştırmacılar ise bunun doğuştan gelen bir özellik olduğunu savunurlar.

Duygusal zeka daha çok kişinin kendisinin ve başkalarının duygularını izleyebilmek, ayırt edebilmek ve elde edilen bilgileri düşünce yoluyla değerlendirip eylemleri yönlendirmek için kullanabilmek demektir. En azından bu alandaki en iyi araştırmacıların ortak fikri budur.

2. Duygular neden önemlidir?

Duygular psikolojik değişimin temeli olarak görülürler. Ayrıca artık tüm düşüncelerimizin duygusal bir bileşene sahip olmaktan büyük ölçüde faydalandığını bilmemiz gerekir. Kendi duygularımızı daha iyi tanıma ve anlama kapasitesini geliştirmek tek başına yeterli değildir.

Duygularını daha iyi tanıman durumunda başkalarının hislerini takdir etmeyi, iletişim kurma şeklini değiştirmeyi ve kişisel veya mesleki ilişkileri geliştirmeye yardımcı olmayı kolaylaştırmış olacaksın. Stresi dengeye getirip hoş olmayan duygulara bile tahammül etmeyi öğrenirsin.

Duyguları tanıdığında olumlu duyguları deneyimleme kapasitenin arttığını ve yoğunlaştığını keşfedersin. Eğlencenin tadını çıkarmayı, gülmeyi ve oynamayı başarabilirsin. Artık ne kadar stresli veya duygusal olarak kontrolden çıkmış olursan ol hayatını daha hafif bir hale getirebilirsin.

3. Duygusal zeka hangi aşamalardan oluşur?

Duygusal zeka konusunda en etkin araştırmalar Peter Salovey ve John D. Mayer tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu iki ismi söz konusu alanda öncü olarak görebilmek mümkündür. Onların yaptığı araştırmalar sonucunda duygusal zeka çeşitli aşamalardan oluşacak şekilde tanımlanmıştır.

Salovey ve Mayer ikilisi duygusal zekayı, duygusal algı, duygularla muhakeme, duyguyu anlama ve duyguları yönetme dahil olmak üzere dört farklı bileşene ayırmışlardır. Bunların her birisi duygusal zekanın katmanlarıdır.

• Duyguların algılanması: Duyguların anlaşılmasındaki ilk adım onları doğru algılamaktır. Çoğu durumda, bu beden dili ve yüz ifadeleri gibi sözsüz sinyalleri anlamayı içerebilir.
• Duygularla muhakeme: Bir sonraki adım, düşünce ve bilişsel aktiviteyi teşvik etmek için duyguları kullanmayı içerir. Duygular, neye dikkat ettiğimizi ve neye tepki verdiğimizi önceliklendirme konusunda bize yardımcı olur.
• Duyguları anlama: Algıladığımız duygular çok çeşitli anlamlar taşıyabilirler. Birisi kızgın duygular ifade ediyorsa, gözlemci, kişinin öfkesinin nedenini ve bunun ne anlama gelebileceğini yorumlamalıdır.
• Duygusal yönetme: Duyguları etkili bir şekilde yönetme yeteneği, duygusal zekanın en üst seviyesinde yer alan çok önemli bir parçadır. Duyguları düzenlemek, uygun şekilde cevap vermek ve başkalarının duygularına cevap vermek duygusal yönetimin en önemli yönleridir.

Tüm bunlar Salovey ve Mayer ikilisinin duygusal zeka modelindeki katmanlardır. En alt katmandan en üst katmana kadar her şey temel psikolojik süreçler göz önünde bulundurularak belirlenmiştir. Bu nedenle, söz konusu model duygusal zekayı açıklama konusunda oldukça yeterlidir.

4. Duygusal zeka gündelik hayata nasıl etki eder?

Duygusal zeka diğer insanların nasıl hissettiklerini fark etme ve anlama konusunda sana yardımcı olur. Bu, karşındaki kişiyle aynı durumda olsaydın nasıl cevap vereceğini düşünmeyi içerir. Duygusal zekası güçlü olan insanlar, başkalarının bakış açılarını anlama konusunda iyidirler.

Duygusal olarak zeki insanlar, duyguların güçlü ama geçici olabileceğini bilirler. Bir iş arkadaşına kızmak gibi duygusal bir olay meydana geldiğinde duygusal açıdan akıllı bir yanıt verebilmek için biraz zaman geçmesi gereklidir. Çünkü bu sayede rasyonel bir şekilde düşünme fırsatı tanınır.

Duygusal olarak zeki insanlar, diğer insanların nasıl hissedebileceklerini düşünmekte iyidirler ama her şey bununla sınırlı değildir. Ayrıca kendi duygularını anlama konusunda ustadırlar. Öz farkındalık, insanların duygularına katkıda bulunan faktörleri değerlendirme imkanı tanır.

5. Duygusal zeka nasıl geliştirilir?

Sosyal ve duygusal zekayı öğretme ve öğrenmeye ilgi son yıllarda oldukça artış göstermiştir. Sosyal ve duygusal öğrenme programları, birçok okul için müfredatın standart bir parçası haline gelmiştir. Bu girişimlerin amacı öğrencileri akademik olarak başarılı olmaya ikna etmektir.

Duygusal zekanın iyi olması önemlidir. Ancak asıl önemli olan duygusal zekayı geliştirmek için neler yapabileceğini bilmektir. Kendi becerilerini geliştirmek ve duygusal zeka açısından daha iyi noktada yer almak istiyorsan aşağıdaki önerilere göz atabilirsin:

• Dinleme: Başkalarının ne hissettiğini anlamak istiyorsan ilk adım dikkat çekmektir. İnsanların hem sözlü hem de sözsüz olarak sana anlatmaya çalıştıklarını dinlemek için kendine zaman ayırmalısın. Beden dili çok fazla anlam taşıyabilir. Kısacası duygusal zekanı geliştirmek istiyorsan iyi bir dinleyici olman gerekir.
• Empati: Duyguları anlamak çok önemlidir. Ancak onların bakış açısını gerçekente anlamak için kendini bir başkasının yerine koyabilmen gerekir. Diğer insanlarla empati kurmayı pratik hale getirmelisin. Bu sayede belirli bir durum için duygusal bir anlayış geliştirmeyi başarabilirsin.
• Yansıtma: Duygularla akıl yürütme yeteneği duygusal zekanın önemli bir parçasıdır. Kendi duygularının kararlarını ve davranışlarını nasıl etkilediğini düşünmelisin. Başkalarının nasıl tepki verdiğini düşünürken duyguların oynadığı rolü değerlendirmelisin.

Duygusal zeka, kişiler arası iyi iletişim için gereklidir. Bazı uzmanlar, bu kabiliyetin yaşam başarısını belirlemede önemli olduğunu savunurlar. Duygusal zekanı güçlendirmek ve geliştirmek için atacağın çeşitli adımlar olduğunu fark ederek bunları değerlendirmeye almalısın.

Stresi azaltmayı öğrenmelisin

Stresi yönetmek ve rahatlatmak, hayatta karşılaştığın zorluklar ne olursa olsun, dengeli, odaklanmış ve kontrol altında olmanın anahtarıdır. Günlük stres etkeni ile başa çıkmana yardımcı olmasının yanında, hızlı stres giderme tekniklerinin kullanılması önemlidir.

Stresle baş etmek için sayısız teknik vardır. Mesela anlayışlı bir arkadaşla yüz yüze konuşmak, egzersiz yapmak, yoga veya meditasyon yapmak gibi yöntemleri deneyebilirsin. Bunlar stresi ve kaygıyı hafifletmek için başvurulabilecek en harika yollardır.

Ancak, sabah işe gitmek zorunda olduğunda, sevgilinle hararetli bir tartışmaya girdiğinde veya iş yerinde çok bunaltıcı bir toplantıya girdiğinde koşmak veya meditasyon yapmak pek pratik bir iş değildir. Bu gibi durumlar için daha erişilebilir bir yönteme ihtiyacın vardır.

Stresi hızlı bir şekilde azaltmanın en iyi yolu derin bir nefes alarak ve duyularını yatıştırıcı bir noktada kullanmaktır. Sık kullanılan bir fotoğrafı görüntüleyerek, belirli bir kokuyu koklayarak, sık kullanılan bir müzik parçasını dinleyerek veya bir hayvanı kucaklayarak stresi azaltabilirsin.

Elbette herkes her duyusal deneyime aynı şekilde yanıt vermez. Bu daha çok kişisel bir deneyimlemeden ibarettir. Stresi hızlı bir biçimde azaltmanın en iyi yolu kişi için eşsiz olan duyusal deneyimleri denemek ve keşfetmektir.

Duygusal zekayı geliştirmeye başlamalısın

Duygusal zeka, stres ve kaygıyı hafifletmek, etkili iletişim kurmak, empati yapmak, zorlukları aşmak ve çatışmayı etkisiz hale getirmek için kendi duygularını pozitif yollarla tanıma, anlama ve kullanma yeteneğidir. Hayatta önemli bir yere sahip olan duygusal zekanın dört bileşeni vardır:

• Öz yönetim: Etkileyici duyguları ve davranışları kontrol edebilir, duygularını sağlıklı bir şekilde yönetebilir, inisiyatif alabilir, taahhütleri yerine getirebilir ve değişen koşullara uyum sağlayabilirsin.
• Öz farkındalık: Kendi duygularını ve onların düşüncelerini ve davranışlarını nasıl etkilediğini bilirsin. Güçlü ve zayıf yönlerini bilirsin ve kendine güvenirsin.
• Sosyal farkındalık: Diğer insanların duygularını, ihtiyaçlarını ve kaygılarını anlayabilir, duygusal ipuçlarını toplayabilir, sosyal olarak kendini rahat hissedebilir ve bir grup veya kuruluştaki güç dinamiklerini bilirsin.
• İlişki yönetimi: İyi ilişkiler geliştirebilir ve onları koruyabilirsin, açık bir şekilde iletişim kurabilir, başkalarına ilham verebilir ve onları etkileyebilir, bir ekip içinde çalışabilir ve çatışmayı yönetebilirsin.

Birçoğumuz duygularımızla, özellikle öfke, üzüntü, korku gibi güçlü duygular gibi duygularımızla bağlarımızı koparmaya çalışırız. Çünkü bize duygularımızı susturmak öğretilmiştir. Ancak duygularını inkar edemez ve onları yok edemezsin.

Sen onların farkında olmasan bile onlar hala oradadırlar. Hüzün, duygusal iyileşmeyi destekleyebilir. Korku, hayat kurtarıcı eylemi tetikleyebilir ve öfke seni harekete geçirebilir veya sana ilham verebilir. Tüm duygularına bağlı kalmazsan nasıl düşündüğünü ve davrandığını kontrol edemezsin.

Duygusal zekayı artıracak yollara başvurmalısın

Duygusal zeka bir trend değildir. Profesyonel yaşantıda birçok büyük şirket duygusal zekaya sahip çalışanların diğer çalışanları etkilediklerini ispat etmişlerdir. Bir birey için duygusal zekayı artırabilmek mümkündür. Bunun için bireyin doğru yollara başvurması önemlidir.

1. İddialı iletişim tarzı kullanmalısın. İddialı iletişim, çok agresif veya pasif olmadan saygı kazanma yolunda uzun bir yol kat etmeni sağlar. Duygusal olarak zeki insanlar, başkalarına saygı duyarken fikirlerini ve ihtiyaçlarını doğrudan nasıl ileteceklerini çok iyi bilirler.
2. Çatışmaya tepki vermek yerine cevap vermelisin. Çatışma durumlarında, duygusal patlamalar ve öfke duygusu yaygındır. Duygusal açıdan zeki bir insan stresli durumlarda nasıl sakin kalacağını bilir. Daha büyük sorunlara yol açabilecek itici kararlar almazlar. Çatışma zamanlarında hedefin çözüm olduğunu fark ederek hareket ederler.
3. Aktif dinleme becerilerini kullanmalısın. Konuşmalarda duygusal yönden zeki insanlar sadece konuşmalarını beklemek yerine netliğe odaklanırlar. Cevap vermeden önce ne söylendiğini anlarlar. Bir konuşmanın sözsüz detaylarına da dikkat ederler. Bu, yanlış anlamalarını önleyerek doğru tepkinin verilmesini sağlar.
4. Motive olmalısın. Duygusal olarak zeki insanlar kendi kendine motive olmayı bilirler. Bu insanlar davranışlarıyla diğerlerini motive ederler. Hedefler koyarlar ve zorluklarla yüz yüze gelirler. Duygusal zekası iyi seviyede olan insanların ortak noktalarından birisi ve en önemlisi budur.
5. Olumlu bir tutum sürdürecek yöntemler kullanmalısın. Tutumun gücünü asla hafife almamalısın. Olumsuz bir tutum herkese tesir edebilecek bir tutumdur. Duygusal olarak zeki insanlar, etrafındakilerin ruh hallerini fark ederler ve tutumlarını buna göre korurlar. İyimser bir bakış açısı ile ne yapmaları gerektiğini bilirler.
6. Öz farkındalığı uygulamalısın. Duygusal olarak zeki insanlar öz farkındalığı uygularlar ve sezgisel hareket ederler. Kendi duygularının ve etrafındakilerinin nasıl etkileyeceklerinin farkındadırlar. Ayrıca başkalarının duygularını ve beden dilini öğrenirler. Bu bilgileri iletişim becerilerini geliştirmek için kullanırlar.
7. Eleştirileri dikkate almalısın. Duygusal zekanı artırmanın önemli yollarından birisi eleştirel olmaktır. Kırgın veya savunucu olmak yerine yüksek duygusal zekaya sahip insanlar, eleştirinin nereden geldiğini, başkalarını nasıl etkilediğini veya kendi performanslarını nasıl etkilediklerini çözebilmeye zaman ayırırlar.
8. Başkalarıyla empati kurmalısın. Duygusal olarak zeki insanlar nasıl empati kurulacağını bilirler. Empatinin zayıflığı değil duygusal gücü gösteren bir özellik olduğunu anlarlar. Empati, insanlarla temel insan düzeyinde ilişki kurmalarına yardımcı olur. Farklı görüş ve durumlara sahip kişiler arasında karşılıklı saygı kapısını açar.
9. Liderlik becerilerini kullanmalısın. Duygusal olarak zeki insanlar mükemmel liderlik becerilerine sahiptirler. Kendileri için yüksek standartları vardır. Diğerlerinin izlemesi için bir örnek oluştururlar. İnisiyatif alırlar, karar verme ve problem çözme becerilerine sahiptirler. Böylece daha üretken olmayı başarırlar.
10. Etkileşime açık olmalısın. Duygusal olarak zeki insanlar etkileşime açık olurlar. Gülümserler ve olumlu bir tavır takınırlar. Etrafındaki insanlarla iletişimde sosyal becerilerini kullanırlar. Kişiler arası yetenekleri mükemmeldir. İletişim sözlü veya sözsüz olsun, nasıl iletişim kuracaklarını bilirler.

Umarım bu yazı duygusal zekayı anlama konusunda sana yardımcı olmuştur. Eklemek istediğin bir şeyler varsa hemen yorum yapabilirsin. Dilersen aşağıdan e-posta listeme katılarak tüm yazılarımdan anında haberdar olabilirsin.