Öz farkındalık nedir?

Öz farkındalık, kim olduğumuzda önemli bir role sahiptir. Öz farkındalığı anlamak için ne zaman ve nasıl oluştuğunu öğrenmelisin.

Öz farkındalık, özellikleri, davranışları ve duyguları içeren özün farklı yönlerinin farkında olmayı içerir. Temel olarak, kişinin dikkatinin odağı olduğu psikolojik bir durumdur. Öz farkındalık, öz kavramının ortaya çıkışındaki ilk bileşenlerden biridir.

Özet: Öz farkındalık nedir?

Öz farkındalık kim olduğunu irdeleyen bir merkezde yer alan bir şey olsa bile günün her anında dikkate aldığın veya odaklandığın bir şey değildir. Bunun yerine öz farkındalık, kim olduğuna odaklanır ve kişiliğine bağlı olarak farklı noktalarda ortaya çıkar.

“Öz farkındalık nedir? Öz farkındalık neden önemlidir?” gibi sorulara cevaplar arıyorsan aşağıdaki maddelere göz atabilirsin. Bu maddelerin her birisi özettir. Daha fazlasını öğrenmek istiyorsan yazıyı okumaya devam etmeni öneririm:

1. Öz farkındalık ne zaman oluşur?
2. Öz farkındalık nasıl gelişir?
3. Öz farkındalık türleri nelerdir?
4. Öz farkındalık ile öz bilinçlilik arasındaki fark nedir?

1. Öz farkındalık ne zaman oluşur?

Araştırmalar, benlik bilincinin daha karmaşık bir yapıda yaklaşık bir yaşında ortaya çıkmaya başladığını ortaya koymuştur. Aynı araştırmalar, 18 aylık olan bir bebekte öz farkındalığın çok daha gelişmiş olduğunu göstermiştir.

Lewis ve Brooks-Gunn ikilisi tarafından yapılan bir araştırma bunu en açık şekilde ortaya koyan bir çalışmadır. Araştırmacılar bir bebeğin burnuna kırmızı bir boya sürüp onu aynanın karşısına oturtmuşlardır. Bu araştırmada şu şekilde sonuçlar elde edilmiştir:

• Bir yaşın altındaki çocukların hiçbiri aynadaki yansıması yerine kendi burnuna dokunmamıştır.
• 15-18 aylık bebeklerin yaklaşık %25’i kendi burunlarına dokunmuşlardır.
• 21-24 aylık bebeklerin ise yaklaşık %70’i kendi burunlarına dokunmuşlardır.

Bu araştırma bir bebeğin görsel farkındalık konusunda gelişim gösterdiğini gösterir niteliktedir. Aslında çocukların yaşamın erken döneminde bile başka öz farkındalık biçimlerine sahip olabilmeleri mümkündür. Birçok farklı araştırma bunu destekler niteliktedir.

2. Öz farkındalık nasıl gelişir?

Her insanın beyninde öz farkındalığın geliştirilmesinde önemli bir rol oynayan bölümler vardır. Araştırmalarda, bu bölgelerin kendini tanıyan yetişkinlerde aktif hale geldiğini göstermek için çeşitli görüntüleme teknikleri kullanılmıştır.

Bununla birlikte, yapılan diğer çalışmalar beyni hasar görmüş olan bir hastada öz farkındalığın geliştiği alanın korunduğu gözlemlenmiştir. Bunun sebebinin büyük ölçüde beynin işleyiş durumu ve öz farkındalık açısından belirli alanları gereksiz görmesinden kaynaklı olduğu ifade edilir.

Peki çocuklar kendilerini tam olarak ayrı bir varlık olarak nasıl tanırlar? Araştırmacılar, çocukların doğum ile yaklaşık 4 veya 5 yaş arasında bir dizi öz farkındalık düzeyi ile ilerlediğini göstermiştir. Öz farkındalık, çocukların bir aynada kendi yansımalarına verdikleri tepkilere göre takip edilmiştir.

• 1. Seviye, Farklılaşma: Bu noktada çocuklar, aynaya yansıttıklarının çevrede algıladıklarından farklı olduğunu fark etmeye başlarlar.
• 2. Seviye, Durum: Bu öz farkındalık seviyesi, aynanın yüzeyinde kendi kendine üretilen hareketlerin görülebildiğine dair artan bir anlayışla karakterize edilmiştir. Çocuklar ayrıca gözlemledikleri kendi hareketlerinin de farkındadırlar.
• 3. Seviye, Belirleme: Bu noktada, çocuklar aynadaki görüntüyü kendilerine geri bakan bir başkası yerine kendileri olarak tanırlar.
• 4. Seviye, Kalıcılık: Çocuklar sadece aynada yansıyan kendilerini tanımlayamazlar. Ayrıca resimlerde kendi görüntülerini tanımlayabilirler.
• 5. Seviye, Öz Farkındalık: Bu seviyede, çocuklar yalnızca kendi bakış açılarından kendilerini tanımazlar. Aynı zamanda başkalarının kafasında nasıl olduklarının farkında olurlar.

Tüm bunları gelişim evresi gibi düşünebilirsin. Öz farkındalık sadece bir noktadan yola çıkarak zaman içerisinde gelişim gösterir ve son seviyede son halini almış olur. Çocukluk döneminden itibaren gelişmeye başlayan öz farkındalığın çeşitli türleri vardır.

3. Öz farkındalık türleri nelerdir?

Psikologlar öz farkındalığı iki farklı türe ayırırlar. Bunlar herkese açık öz farkındalık ve özel öz farkındalık şeklindedir. Herkese açık öz farkındalık kişinin başkalarına nasıl göründüklerini anlaması, özel öz farkındalık ise kişinin kendine ait bazı yönlerin farkında olmasıdır.

Herkese açık öz farkındalık çoğu zaman insanların sunum yaptığı veya sunum yapan bir grup arkadaşla konuşurken olduğu gibi ilgi odağı olunduğu durumlarda ortaya çıkar. Bu tür farkındalık genellikle insanları çeşitli sosyal kurallara uymaya zorlar.

Özel öz farkındalık, insanlar kendilerine ait bazı yönlerin farkında olduklarında ama yalnızca özel biçimde olduklarında ortaya çıkar. Yüzünü aynada görmek bir tür kişisel öz farkındalıktır. Etkilendiğin birini gördüğünde kalbinin hızlıca attığını hissetmek bir özel öz farkındalıktır.

4. Öz farkındalık ile öz bilinçlilik arasındaki fark nedir?

Bazen insanlar öz farkındalık ile öz bilinçliliği birbirine karıştırırlar. Herhangi bir zaman, herkesin seni izlediğini, davranışlarını değerlendirdiğini ve sonra ne yapacağını görmeyi beklediğini hissettin mi? Bu artan öz farkındalık durumudur.

Pek çok durumda, öz bilinçlilikle alakalı olan bu duygular geçicidir ve “ışığın altında” olduğumuz zaman ortaya çıkarlar. Bununla birlikte, bazı insanlar için aşırı öz bilinçlilik, sosyal anksiyete bozukluğu gibi kronik bir durumun varlığını yansıtabilme potansiyeline sahiptir.

Özel olarak öz bilinçli olan insanlar, hem iyi hemde kötü bir şey olabilen daha yüksek düzeyde bir özel öz farkındalığa sahiptirler. Bu insanlar duygu ve inançlarının farkında olma eğilimindedirler. Bu nedenle kişisel değerlerine sadık olmaları daha olasıdır.

Ancak bu durumun bir de olumsuz yönü vardır. Artan stres ve endişe gibi durumlar kişiyi önemli ölçüde olumsuz etkiler. Oluşabilecek olumsuz sağlık sonuçları karşısında zayıf kalmak önemli bir dezavantajdır. Dolayısıyla bunu bir handikap olarak görmek mümkündür.

Öz farkındalık kendimizi nasıl anladığımız konusunda ve başkalarıyla olan ilişkimizde kritik bir rol oynarlar. Kendini tanıma, kendini başkalarıyla ilişki içinde değerlendirme konusunda sana yardımcı olur. Aşırı öz farkındalık durumunda olan insanlarda ise öz bilinçlilik ortaya çıkabilir.

Umarım bu yazı öz farkındalığı anlama konusunda sana yardımcı olmuştur. Eklemek istediğin bir şeyler varsa hemen yorum yapabilirsin. Dilersen aşağıdan e-posta listeme katılarak tüm yazılarımdan anında haberdar olabilirsin.